ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ
Larus audouinii
Το είδος είναι ενδημικό της Μεσογείου και των ατλαντικών ακτών του Μαρόκου. Αναπαραγόμενοι πληθυσμοί έχουν καταγραφεί στην Αλγερία, την Κύπρο, τη Γαλλία, την Ελλάδα, την Ιταλία, στις ατλαντικές ακτές του Μαρόκου, την Ισπανία, την Τυνησία και την Τουρκία.
Στην Ελλάδα απαντάται κατά την αναπαραγωγική περίοδο σε νησίδες Κυκλάδες (Αμοργό, Πάρο, Σέριφο), το Β.-Α. Αιγαίο (Φούρνους, Σποράδες, Λέσβο, Λήμνο, Χίο), τα Δωδεκάνησα (Λειψούς, Αγαθονήσι, Λέρο, Κάλυμνο, Νίσυρο, Τήλο, Χάλκη Σύμη), τα Κύθηρα και την Κρήτη (Gatzelia, A (ed.), 1999). Η χειμωνιάτικη κατανομή και οι μεταναστευτικές συνήθειες του είδους στην Ελλάδα δεν είναι γνωστές, αν και υπάρχουν επανευρέσεις δακτυλιωμένων πουλιών από την Κύπρο, την Κρήτη, την Μάλτα, τον Λίβανο, την Τυνησία και την Ισπανία.
Στο προηγούμενο Κόκκινο Βιβλίο κατατασσόταν ως Ε2 (Κινδυνέυον – για το οποίο εκτιμήθηκε ότι οι κίνδυνοι που τα απειλούν δεν είναι, τουλάχιστον προς το παρόν, άμεσοι).
Το είδος κατετάγη ως «Τρωτό» C1 διότι εκτιμάται ότι θα υπάρξει στα επόμενα χρόνια συνεχιζόμενη μείωση του πληθυσμού του κατά 10%. Άλλωστε, τα δεδομένα που υπάρχουν από τις δύο μεγαλύτερες αποικίες στα Β. Δωδεκάνησα και τους Φούρνους, συνηγορούν προς αυτήν την εκτίμηση. Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν αφορούν τον αναπαραγόμενο πληθυσμό του είδους στην Ελλάδα από το 1995 μέχρι σήμερα.
Οι πρώτες αποικίες του είδους στην Ελλάδα είχαν βρεθεί στις Βόρειες Σποράδες το 1894 (Handrinos & Akriotis 1997), ενώ αργότερα είχαν υπολογιστεί σε 70-100 (Tucker & Heath 1994) και 110 ζευγάρια στα Β. Δωδεκάνησα (Παπακωνσταντίνου et al. 1995). Στο Παγκόσμιο Σχέδιο Δράσης για το είδος (Lambertini 1996) στο βιβλίο του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα Action Plans (Heredia et al. 1996) εκτιμάται ο πληθυσμός σε 200 - 300 ζευγάρια για τα έτη 1993. Η πιο ολοκληρωμένη καταγραφή στην Ελλάδα έγινε από την ΕΟΕ στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE 1997-99 (The conservation of Larus audouinii in Greece; Engagement no. B4-3200/96/498) (Gatzelia, A (ed.), 1999). Βάση των δεδομένων του συγκεκριμένου προγράμματος, ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του είδους έχει εκτιμηθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία στα 700-900 ζευγάρια ή 1400 – 1800 αναπαραγόμενα άτομα σε 28 αποικίες που κυμαίνονται από 5-85 ζευγάρια.
----------
Στην Ελλάδα αναπαραγωγικές αποικίες απαντώνται σε νησίδες στις Κυκλάδες (Αμοργό, Πάρο), το Β.-Α. Αιγαίο (Φούρνους, Σποράδες, Λέσβο, Λήμνο και Χίο), τα Δωδεκάνησα, τα Κύθηρα και την Κρήτη (Gatzelia, A (ed.), 1999). Η περιοχή κατοίκησης (AOO) μέσα από πρόγραμμα ΓΣΠ υπολογίζεται σε 50 km2 (υπολογισμός του εμβαδού όλων των νησίδων όπου έχουν καταγραφεί αποικίες αναπαραγωγής) ενώ η περιοχή παρουσίας (ΕΟΟ) στα 58,600 km2.
700-900 ζευγάρια ή 1400 – 1800 αναπαραγόμενα άτομα σε 28 αποικίες που κυμαίνονται από 5-85 ζευγάρια. Γενικά θεωρείται σπάνιο.
Οι υποπληθυσμοί που έχουν αναγνωριστεί είναι:
o Δωδεκάνησα: 298-318 ζεύγη (αποικίες έχουν καταγραφεί σε νησίδες στο Αγαθονήσι, Λειψοί, Αρκιοί, Λέρος, Κάλυμνος, Νίσυρος, Τήλος, Σύμη, Αστυπάλαια, Χάλκη, Κίναρος, Κάσος, Σοφράνα, Σοχάς)
o Κυκλάδες: 110-125 ζεύγη (αποικίες έχουν καταγραφεί σε νησίδες στην Πάρο, Μύκονο, Αμοργό, Σέριφο, Ανάφη, Κέρο, Θήρα)
o Κύθηρα: 39-45 ζεύγη (αποικίες έχουν καταγραφεί σε νησίδες ανατολικά του νησιού)
o Κρήτη: 13 ζεύγη (αποικίες έχουν καταγραφεί σε νησίδες στην Ελάσα, Σπιναλόγνκα, Χρυσή, Διονυσάδες)
o Β-Α Αιγαίο: 194 ζεύγη (αποικίες έχουν καταγραφεί σε νησίδες στην Χίο, Λήμνο, Λέσβο, Φούρνους)
o Σποράδες: 55-60 ζεύγη (αποικίες έχουν καταγραφεί σε νησίδες στην Σκύρο, Σκάτζουρα)
Στην Ελλάδα το είδος τρέφεται κυρίως με μικρά αφρόψαρα, τα οποία πιάνει από την επιφάνεια της θάλασσας (7.1, 7.2), ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν πως στην Ελλάδα εξαρτάται με τον ίδιο τρόπο και ένταση από την αλιευτική δραστηριότητα όπως στην Δυτική Μεσόγειο (Gatzelia, A, 1999). Το είδος έχει παρατηρηθεί να τρέφεται βράδυ, και συνδέεται ιδιαίτερα με αλιεία γρι-γρι. Επίσης, έχει παρατηρηθεί ένα συμβάν τυχαίας παγίδευσης ενηλίκου σε παραγάδι (Λειψοί 2007).
Αναπαράγεται σε μικρές αποικίες, συνήθως ακατοίκητες νησίδες (8.1). Δεν υπάρχει έλλειψη διαθέσιμου χώρου φωλεοποίησης (Goutner et al. 2000a). Παρουσιάζεται στις θέσεις ωοτοκίας στα τέλη Μαρτίου με αρχές Απριλίου και φτιάχνει φωλιές στο έδαφος γύρω στα μέσα με τέλη Απριλίου. Γεννά 2-3 αυγά τα οποία εκκολάπτονται στα μέσα Μαίου και τα νεαρά έχουν πτερωθεί στα μέσα Ιουλίου.
Οι περιοχές τροφοληψίας διαφέρουν μετά την αναπαραγωγική περίοδο, οπότε και διασπείρονται στις γύρω περιοχές.
Αύξηση της ανθρώπινης ενόχλησης στις περιοχές αναπαραγωγής
Οι περισσότερες νησίδες πάνω στις οποίες φωλιάζουν οι Αιγαιόγλαροι στην Ελλάδα συμβαίνει να είναι αρκετά απομονωμένες, χαρακτηριστικό που διασφαλίζει τις περισσότερες αποικίες από συχνή ενόχληση. Παρόλα αυτά, μεμονωμένες επισκέψεις ψαράδων και κτηνοτρόφων συχνά επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις. Επιπλέον, η αύξηση των ιδιωτικών σκαφών αναψυχής (π.χ. φουσκωτά, γιώτ) διευκολύνει συνεχώς την πρόσβαση στα άλλοτε απομονωμένα νησιά και είναι εν δυνάμει μια σοβαρότατη απειλή. Μεγάλη απειλή μπορεί επίσης να αποτελέσει και η παρουσία κατοικίδιων ή άλλων σαρκοφάγων ζώων που τυχόν συνοδεύουν τους επισκέπτες και κτηνοτρόφους στις νησίδες, όπως σκυλιά και γάτες, τα οποία θηρεύουν τα αυγά.
Απώλεια και Περιορισμός θέσεων αναπαραγωγής
Από την κατασκευή υποδομών σε πολλές νησίδες όπου αναπαράγεται το είδος, μειώνεται ο διαθέσιμος χώρος που μπορούν να φωλιάσουν με ασφάλεια. Η παρουσία υποδομών οδηγεί επίσης στην αύξηση της ενόχλησης στις αναπαραγωγικές αποικίες.
Ανταγωνισμός με άλλα είδη
Ο Ασημόγλαρος (Larus michahellis) είναι σίγουρα το σημαντικότερο είδος που ανταγωνίζεται τον Αιγαιόγλαρο για χώρους φωλεοποίησης και τροφής, παρόλο που τα στοιχεία προέρχονται από παρατηρήσεις και όχι επιστημονικές μετρήσεις. Ο ανταγωνισμός για χώρο φωλεοποίησης είναι κυρίως σε επίπεδο συμπλέγματος νησίδων και όχι σε επίπεδο μεμονωμένης νησίδας. Η θήρευση αυγών είναι συνήθως συνδεδεμένη με τον Ασημόγλαρο και την Κουρούνα (Corvus corone), είδη που στην δυτική Μεσόγειο είναι γνωστοί θηρευτές, παρόλο που τα αποδεικτικά στοιχεία στις αποικίες στην Ελλάδας είναι ελάχιστα. Για την θήρευση νεοσσών, νεαρών και ενήλικων πουλιών ευθύνονται Πετρίτες (Falco peregrinus), Σπιζαετοί (Hieraaetus fasciatus), Αετογερακίνες (Buteo rufinus) Ασημόγλαροι και Κουρούνες.
Μείωση του αλιευτικού αποθέματος και αλλαγές στις αλιευτικές πρακτικές
Η μείωση του αλιευτικού αποθέματος από μη-επιλεκτικές αλιευτικές πρακτικές με μεγάλο ποσοστό παρεμπίπτοντος αλιεύματος (μηχανότρατες, γρι-γρί) επηρεάζει την επιβίωση και αναπαραγωγική επιτυχία του είδους μειώνοντας το διαθέσιμο αλιευτικό απόθεμα. Οι αλιευτικές δραστηριότητες προκαλούν το θάνατο ενήλικων αλλά και νεαρών πουλιών από παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία (παραγάδια), η ένταση και σημασία αυτής της απειλής για το είδος δεν είναι γνωστές και πρέπει να διερευνηθούν.
Θαλάσσια ρύπανση και πετρελαιοκηλίδες
Η επίδραση της θαλάσσιας ρύπανσης μπορεί να είναι άμεση (δηλητηρίαση, θάνατος) ή έμμεση στην αναπαραγωγική του επιτυχία (κάλυψη των πόρων του αυγού). Η έκθεση των Αιγαιόγλαρων σε ρυπογόνες ουσίες έχει εκτιμηθεί ως μικρής σημασίας μετά από μετρήσεις που έγιναν στα αυγά και τα φτερά των πουλιών (υδρογονάνθρακες πετρελαίου, οργανοχλωρίδια, βαρέα μέταλλα και πλαστικά σωματίδια) (Goutner et al. 2000, Goutner et al. 2001).
Απώλεια ενδιαιτημάτων στους χώρους χειμερινής διαβίωσης στην Μεσόγειο.
Το μέγεθος αυτής της απειλής πρέπει να εκτιμηθεί με παρακολούθηση των πληθυσμών με δακτυλιώσεις, έτσι ώστε να διευκρινισθούν οι τοποθεσίες χειμερινής διαβίωσης. Οι μέχρι σήμερα δακτυλιώσεις που έγιναν σε εθελοντική βάση από την ΕΟΕ έχουν δώσει αποτελέσματα επανευρέσεων από την Κύπρο, την Κρήτη, την Μάλτα, τον Λίβανο, την Τυνησία και την Ισπανία.
Ο Αιγαιόγλαρος περιλαμβάνεται στα:
1. Κοινοτική Οδηγία 79/409 «για την προστασίας των πουλιών και των βιοτόπων τους», Παράρτημα Ι
2. Σύμβαση της Βέρνης, παράρτημα ΙΙ.
3. Σύμβαση της Βόννης, παράρτημα Ι & ΙΙ.
62% της έκτασης όπου το είδος φωλιάζει (των νησίδων) έχουν χαρακτηριστεί ως ΣΠΠΕ (IBA) από την ΕΟΕ. 83% της έκτασης όπου το είδος φωλιάζει (των νησίδων) έχουν χαρακτηριστεί ως ΖΕΠ (SPA) ενώ 56% έχει χαρακτηριστεί ως ΤΚΣ (SCI) .
Κατά το παρελθόν, ήταν διαδεδομένη η συλλογή των αυγών και νεοσσών για τροφή, ιδιαίτερα από ψαράδες, κάτι που έχει εκλείψει ή θεωρείται μικρής σημασίας.
Gallo-Orsi, U. ed. (2001) Saving Europe’s most threatened birds: progress in implementing European Species Action Plans, BirdLife International, Wageningen, The Netherlands.
Gatzelia, A (ed.) (1999). LIFE- Nature Project “Actions for the conservation of the Audouin’s Gull, Larus audouinii, in Greece” (in Greek). Final Technical Report, Hellenic Ornithological Society, European Commission, DG ENV, Min. of Environment, Physical Planning & Public Works.
Goutner, V., Furness, R. W., & Papakonstantinou, K. (2000b) Mercury in feathers of Audouin's gull (Larus audouinii) chicks from northeastern Mediterranean colonies. Archives of environmental contamination and toxicology, 39 (2), p.200-204.
Goutner, V., Portolou, D., Papakonstantinou, K., Tsiakiris, R., Pavlidis, A., Zogaris, S., Kominos, T., Galanaki, A., & Oro, D. (2000a). Nest site characteristics of Audouin's Gull in the eastern Mediterranean. Waterbirds 23: 74-83.
Goutner, V., T. Albanis, I. Konstantinou and K. Papakonstantinou (2001) PCBs and Organochlorine Pesticide Residues in Eggs of Audouin's Gull (Larus audouinii) in the North-Eastern Mediterranean Marine Pollution Bulletin Volume 42, Issue 5, pp 377-388.
Handrinos, G. & Akriotis, T. (1997) The birds of Greece. Christopher Helm Ltd, Cromwell Press, London.
Heredia B., Rose L. & M. Painter (1996). Globally Threatened Birds in Europe. Action Plans. Council of Europe.
Lambertini, M. (1988?), The ecology and conservation of Audouin’s Gull (Larus audouinii) at the northern limit of its breeding range :261-272.
RSPB (1996) Management of Sea Areas of Importance to Marine Birds. Royal Society for the Protection of Birds (3rd Draft), The Lodge, Sandy.
Tucker, G. M. & Heath, M. F. (1994) Birds in Europe: their conservation status. Cambridge, UK: BirdLife International (Conservation Series No. 3).
Παπακωνσταντίνου, K., Οικονομίδου, Ε., Μπούσμπουρας, Δ., Καρδακάρη, Ν., Ζόγκαρης, Σ., Τσιακίρης, Ρ., Ρουσόπουλος, Ι. (1995) Οικολογική Έρευνα στα Βόρεια Δωδεκάνησα, αποστολή της ΕΟΕ στα νησιά, τις νησίδες και τις βραχονησίδες του βόρειου Νομού Δωδεκανήσου, Φάση Πρώτη. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Αθήνα.
7. Θαλάσσια
7.1. Ανοιχτή θάλασσα = 1
7.2. Ρηχά νερά [συνήθως με βάθος μικρότερο των 6μ στην άμπωτη, περιλαμβάνει κόλπους και στενά] = 1
8. Ακτές
8.1. Βραχώδεις ακτές [περιλαμβάνονται βραχονησίδες και θαλάσσιοι γκρεμοί] = 1