ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ
-------------
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: Σύστημα του ποταμού Στρυμόνα. Πηγές Κεφαλαρίου Δράμας (ή πηγές Βοϊράνης) που εκβάλουν στον παραπόταμο Αγγίτη. Επίσης έχει σημειωθεί και στις πηγές Μυλοποτάμου Δράμας (ίδιο σύστημα) και τις πηγές Αϊγιάννη Σερρών που εκβάλλουν απευθείας στον Στρυμόνα. Η περιγραφή του είδους ως νέο για την επιστήμη έγινε με βάση δείγματα από τις πηγές του Κεφαλαρίου που αποτελούν και τον “τόπο αναφοράς” (type locality).
ΗΠΕΙΡΟΣ: Ποταμός Λούρος. Στον κάτω ρου του ποταμού (Φιλιππιάδα, Πέτρα, πηγές Μπαρμπανάκου και Στεφάνης). Ο πληθυσμός του Λούρου, που ήταν και ο πρώτος που ανακαλύφθηκε, πιστεύεται ότι ανήκει σε άλλο είδος, διότι εκτός από τις μορφολογικές και ανατομικές διαφορές υπάρχει και μεγάλη γεωγραφική ασυνέχεια εξάπλωσης.
Το είδος αξιολογείται ως Κρισίμως Κινδυνεύον (CR) διότι έχει περιορισμένη εμφάνιση, σε όλες τις περιοχές του συστήματος του Στρυμόνα (πηγές Αϊγιάννη Σερρών, Μυλοποτάμου και Κεφαλαρίου Δράμας), όπου επίσης εμφανίζεται σαφής κερματισμός, αλλά και του Λούρου, σε μικρότερο βαθμό. H δειγματοληψία στο Κεφαλάρι Δράμας έδωσε μόνο ένα άτομο τον Μάιο του 2005, σε σχέση με τα 200 και περισσότερα το 1977. Στον Μυλοπόταμο Δράμας, το 2005 δεν πιάστηκε ούτε ένα άτομο, το ίδιο και στον Αϊγιάννη Σερρών, όπου το 1973 είχαν πιαστεί μερικές δεκάδες. Αυτός ο τύπος ενδιαιτήματος, συνεχώς υποβαθμίζεται είτε από την αλλοίωση ή/και τη ρύπανση ή/και την όχληση (πηγές Αϊγιάννη και Κεφαλαρίου) που προκαλούν τα κέντρα αναψυχής και οι πεστροφοκαλλιέργειες, είτε από την αφαίρεση ή/και ρύπανση των υδάτων (Μυλοπόταμος Δράμας) όπου υπάρχουν εργοστάσια κοπής μαρμάρων που εκχύνουν τα απόβλητά τους στον ποταμό, είτε από τα τεχνητά σκληρά πρανή (ξερολιθιές, τσιμέντο) των αρδευτικών, που δεν επιτρέπουν στις προνύμφες να διεισδύσουν στο ίζημα, και ενίοτε και στραγγιστικών αυλάκων (Λούρος), αλλά και την υδρομάστευση, γεγονός που μειώνει την έκταση και τον όγκο του διαθέσιμου ενδιαιτήματος για τις προνύμφες του είδους.
-------------
Το είδος είναι ενδημικό των ποταμών Στρυμόνα και Λούρου. Η ασυνέχεια της εξάπλωσης του είναι υπό μελέτη και πιθανώς να πρόκειται για δυο διαφορετικά είδη (βλέπε και Kottelat & Freyhof, 2007).
Ο πληθυσμός του είδους είναι κατακερματισμένος σε 4 ανεξάρτητους υποπληθυσμούς (τρεις στο σύστημα του Στρυμόνα: Αϊγιάννης Σερρών, Μυλοπόταμος και Κεφαλάρι Δράμας κι ένας στον Λούρο). Όλοι χαρακτηρίζονται ως σπάνιοι.
Το είδος έχει παρατεταμένη προνυμφική ζωή (5-6 έτη), ενώ το στάδιο του ενηλίκου είναι πολύ βραχύ (διαρκεί μόλις 1-2 εβδομάδες). Τα φύλα είναι χωριστά κι η αναπαραγωγή λαμβάνει χώρα σε πηγαία νερά (καρστικές ή αναβρυστικές πηγές ή κεφαλόβρυσα ή κεφαλάρια) και στο τμήμα της εκροής που ακολουθεί, πιθανώς κατά τη χειμερινή περίοδο (έμμεσες εκτιμήσεις). Έπειτα από την εκκόλαψη των αβγών, οι προνύμφες που έχουν ουσιώδεις μορφολογικές και ανατομικές διαφορές από τα ενήλικα, εισχωρούν μέσα στο μαλακό ίζημα όπου προσανατολίζουν το στοματικό τους άνοιγμα αντίθετα στη ροή και τρέφονται σαπροφυτικά κυρίως με βιογενή θρύμματα (detritus). Αφού φτάσουν σε μέγεθος 12-15 εκ. μεταμορφώνονται σε ενήλικα (εμφάνιση ματιών, στόματος, δοντιών, αναπαραγωγικών οργάνων), αναπαράγονται και πεθαίνουν επειδή δεν μπορούν να τραφούν αφού το έντερό τους δεν είναι λειτουργικό.
Το ενδιαίτημα επομένως που απαιτούν οι προνύμφες είναι το καθαρό νερό με ικανή ροή και πυθμένα αμμο-ιλυώδη. Το ενδιαίτημα αυτό, που είναι η πρώτη επιλογή του είδους, κάτω από σταθερές συνθήκες δεν μεταβάλλεται εποχικά, ενώ οι προνύμφες δεν φαίνεται να πραγματοποιούν μετακινήσεις. Μια δεύτερη επιλογή, παραπλήσια όμως, έχει παρατηρηθεί στον ποταμό Λούρο κι ιδιαίτερα στις όχθες και στις αρδευτικές ή στραγγιστικές αύλακες με μαλακό υπόστρωμα.
Ως πρώτη απειλή μπορεί να χαρακτηριστεί η αλλοίωση των ενδιαιτημάτων, όπως είναι η διευθέτηση του πρανών και του πυθμένα (Λούρος) και η μείωση της έκτασης και του όγκου τους, σε συνδυασμό με τα έργα που συνοδεύουν την υδρομάστευση (αφαίρεση) του νερού για οικιακή κυρίως χρήση (Μυλοπόταμος). Εξίσου σημαντική είναι και η όχληση εξαιτίας της ανάπτυξης στις ιδιαιτέρου κάλους περιοχές αυτές, της τουριστικής ανάπτυξης και η οικιστικής φύσης ρύπανση που τη συνοδεύει. Πλέον επικίνδυνη κρίνεται η έκχυση αποβλήτων από πετρελαιοειδή, όπως πλύσιμο αυτοκινήτων, απόβλητα λαδιών, κλπ (Αϊγιάννης, Κεφαλάρι).
Περιλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας των Οικοτόπων και στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης.
Καμία χρήση.
Oικονομίδης, Π.Σ. 1974. Mορφολογική, Συστηματική και Zωογεωγραφική μελέτη των ιχθύων των γλυκέων υδάτων της A. Mακεδονίας και Δ. Θράκης. Διδακτορική διατριβή, σελίδες 179, Θεσσαλονίκη.
Economidis, P.S. 1991. Check list of freshwater fishes of Greece (recent status of threats and protection). Hellenic Society for the Protection of Nature. (special publication) 48 p.
Economidis, P.S. 1992. Freshwater Fishes. In: The Red Data Book of Threatened Vertebrates of Greece. σελ. 41-81.
Economidis, P.S. 1995. Endangered Freshwater Fishes of Greece. In: Endemic Freshwater Fishes of N. Mediterranean Region. Ed. by A. J. Crivelli & P.S. Maitland, Tour de Valat Foundation. Biological Conservation, 72: 201-211.
Economidis, P.S., V.P. Vogiatzis & D. Bobori. 1997 (2000). Freshwater Fishes: 613-645 In: Directive 92/43/EEC The Greek "Habitat" Project NATURA 2000: An overview. Life Contract B4-3200/94/756 (Ed. by: S. Dafis, E. Papastergiadou, K. Georghiou, D. Babalonas, T. Georgiadis, M. Papageorgiou, Th. Lazaridou & V. Tsiaoussi). Commission of the European Communities DG XI, The Goulandris Natural History Museum, EKBY (Greek version, 2000). 932 p.
Kottelat, M. 1997. An heuristic checklist of the freshwater fishes of Europe (exclusive of former USSR) with an introduction for non-systematists and comments on nomenclature and conservation. Biologia, section Zoology, 52 suppl. 5: 1-271.
Kottelat, M. & J. Freyhof. 2007. Handbook of European freshwater fishes. Edition by M. Kottelat, Cornol, Switzerland and J. Freyhof, Berlin Germany. 646 p.
Vladykov, Y.D., C.B. Renaud, E. Kott & P.S. Economidis. 1982. A new non-parasitic species of Holarctic lamprey genus Eudontomyzon Regan, 1911 (Petromyzontidae), from Greece. Can. J. Zool. 60: 289-2915.
4. Υγρότοποι (εσωτερικοί)
4.1. Ποτάμια/Ρυάκια μόνιμης ροής [περιλαμβάνονται οι καταρράκτες] = 9
4.9. Πηγές = 1
10. Τεχνητά - υδρόβια
10.7. Αρδευόμενες εκτάσεις [περιλαμβάνει αρδευτικά κανάλια και ορυζώνες] = 2