Circaetus gallicus

Ο φιδαετός κάποτε ευδοκιμούσε και προφανώς θα ήταν κοινό είδος στα μεσογειακά τοπία, ειδικά όταν αφθονούσαν μικροί υγρότοποι (νερόφιδα, ερπετά το καλοκαίρι), απομονωμένες συστάδες δέντρων και δασύλια-ρουμάνια (τόποι φωλεοποίησης) και μικρής κλίμακας γεωργία και κτηνοτροφία (έντονη παρουσία πολλών ερπετών σε φρύγανα, ανοιχτά μακί, φυτοφράχτες, αναβαθμίδες). Στις μέρες μας έχουμε μεγάλες αλλαγές τοπίου και ιδιαίτερη «ταλάντωση» στα ενδιαιτήματα αυτού του είδους απο ποικίλες ανθρωπογενείς πιέσεις, που πιθανότατα ήδη επηρρεάζουν ή θα επηρρεάσουν σοβαρά το φιδαετό στις ερχόμενες δεκαετίες.

Ευπάθεια του είδους σε αλλαγές ενδαιτήματων στην κλίμακα τοπίων
Σε πολλά μέρη μειώνεται το κατάλληλο ενδιαίτημα φωλεοποίησης αλλά και διατροφής. Είναι γνωστό οτι το είδος ειναι «εξειδικευμένο» ως προς την τροφοληψία (ερπετά) και πολλά μέρη όπου φώλιαζε έχουν πλέον αλλάξει λόγω εγκατάλλειψης της γεωργίας-κτηνοτροφίας, αστικοποίησης, εκεταμένης αραιής δόμησης, εκεταμένης οδοποιήας, τουριστικής ενόχλησης. Έχουμε την εντύπωση οτι το είδος πιθανότατα να έχει σήμερα πολύ λιγότερούς χώρους τροφοληψείας διαθέσιμους (δηλ. πολύ φτωχώτερα ενδιαιτήματα) από το πρόσφατο παρελθόν.

Πιθανές αιτίες:
Α) Δυσχέρια στην εξεύρεση τροφής λόγω αυξημένης φυτοκάλυψης. Παρατηρείται έντονη τοπική πύκνωση των θαμνώνων λόγω της κτηνοτροφο-γεωργικής εγκατάλειψης των μεσογειακών και υπομεσογειακών τοπίων. Αυτή η πύκνωνση με θαμνώνες προφανώς δυσχεραίνει την πρόσβαση σε πεδία τροφοληψίας – ειδικά σε ημιορεινά μέρη (π.χ. Ήπειρος).

Β) Απώλεια δένδρων- άγριων δασών για φωλεοποίηση. Το είδος απαιτεί δενδροσυστάδες ή χαμηλά δέντρα, συνήθως σε «άγρια σημεία» για τη φωλεοποίηση. Αυτές οι δυσπρόσιτες δεντροσυστάδες έχουν μειωθεί σε πολλά μέρη λόγω εκτεταμένων ανθρωπογενων πυρκαγιών και την επέκταση του οδικού δικτύου στα ορεινά και παράκτια. Δεν γνωρίζουμε τις ακριβείς επιπτώσεις απο εκτεταμένες πυρκαγιές στην νότια Ελλάδα, αλλά είναι πολύ πιθανό η πυρκαγιές-εξάλειψη δεδροσυστάδων να δυσχαιρένουν την φωλεοποίηση σε κανονικές πυκνοτητες σε τοπια της νότιας Ελλάδας ή και στον νησιοτικό χώρο.

Γ) Μείωση τροφής. Ο φιδαετός συχνά αναζητά τροφή (π.χ. νερόφιδα/λιμνόφιδα και άλλα ερπετά) τους θερμούς μήνες σε υγρότοπους, συχνά σε μικρούς υγρότοπους. Τα τελευταία 20 χρόνια οι μικροί υγρότοποι έχουν μειωθεί/υποβαθμισθεί πολύ. Σε ορισμένα παράκτια τοπία, η ερπετοπανίδα συνολικά έχει μειωθεί λόγω της επέκτασης της δόμησης, της τουριστικοποίησης, της εκτεταμένης οδοποιίας ή και της εντατικοποίησης ή και αλλαγής των καλλιεργιών (π.χ. αυτό είναι πολύ αισθητό στην Αττική-Βοιωτία-Εύβοια και σε άλλες περιαστικές περιοχές, αλλά και σε πεδινές περιοχές με πολλά θερμοκήπια στην Πελοπόννησο, Κρήτη, Ρόδο). Σε πολλά μέρη οι αλλαγές στα αγροτικά τοπία έγιναν τα τελευταία 15 χρόνια – π.χ. στο Θερμαϊκό, σε μεγάλους κάμπους, γύρω απο τις πόλεις, σε παράκτιες και πεδινές περιοχές της νότιας Ελλάδας.

Δ) Ανεμογεννήτριες και καλόδια μεταφοράς ρεύματος. Η διεθνή βιβλιογραφία επιβεβαίωνει οτι το είδος είναι ιδίαίτερα ευάλωτο σε προσκρούσεις με καλώδια (Rocamora 1994) και υπάρχουν και αναφορές στην ισπανία για προσκρούσεις με τους έλικες αννεμογεννητριών. Επειδή κυνηγά γυροπετώντας στα χαμηλα ή μεσαία ύψη πάνω απο ανοιχτό έδαφος συχνά σε ανεμώδεις λοφογραμμές, το είδος ειναι ευάλωτο και σε ανεμογεννήτριες (προσκρούσεις, ενόχληση, ηλεκτροπληξία). Σε προσωπικές παρατηρήσεις είδαμε το είδος να περνά πολύ κοντά από έλικες ανεμογεννητριών σε λόφους στην κεντρική και νότια Εύβοια (Δύστος 1997, Όχη 2006). Τώρα που αυξάνονται αυτά τα έργα στην παράκτια κυρίως Ελλάδα, άλλα και σε μεγάλα υψόμετρα στην ηπειρωτική Ελλάδα, η πιθανότητα για προσκρούσεις με έλικες αυξάνεται. Βέβαια, βασικό συνοδευτικό έργο των ΑΣΠΗΕ είναι τα καλώδια μεταφοράς ρεύματος που επίσης αυξάνωνται σε όλη την Ελλάδα, πολύ συχνά με κακές χωροταξικές πρακτικές.

Ε). Λαθροθυρία. Παλιότερα το είδος ήταν συνηθής στόχος λαθροθύρων και ταριχευσης. Η ταρίχευση έστω έχει μειωθεί, αλλά ένα αριθμός αετών ακόμη τουφεκίζεται απο λαθροθήρες (ΕΚΠΑΖ αδημοσίευτα στοιχεία). Δεν γνωρίζουμε άν το είδος καταδιόκεται στην περιοχή διαχείμανσης.