ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ
-------------
Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση στην Ευρασία όμως συνήθως οι πληθυσμοί είναι μικροί με τοπική χωρική διάταξη, άρρηκτα συνδεδεμένη με μεγάλους υγρότοπους και κυρίως με έλη γλυκού νερού.
Στην Ελλάδα, το είδος απαντάται κυρίως τον χειμώνα και κατά την μετανάστευση σε πολλούς υγροτόπους της ηπειρωτικής Ελλάδας και σε πολλά νησιά. Αναπαράγεται, με βεβαιότητα μόνο στον Αμβρακικό.
Το είδος έχει εξαιρετικά περιορισμένη κατανομή ως φωλιάζον είδος, η μοναδική περιοχή όπου έχουμε σταθερή αναφορά αναπαραγωγής αποτελείται από δύο μικρούς υποπληθυσμούς στον βόρειο Αμβρακικό. Ο συνολικός αναπαραγόμενος πληθυσμός φαίνεται ότι έχει μειωθεί τα τελευταία 30 χρόνια και σημαντικές περιοχές με κατάλληλα ενδιαιτήματα όπου φώλιαζε το είδος έχουν υποβαθμισθεί. Ο σημερινός φωλιάζων πληθυσμός είναι πολύ μικρός είναι εξαιρετικά ευάλωτος διότι η περιοχές όπου φωλιάζει (κυρίως στον Αμβρακικό) απειλούνται από ανθρωπογενείς πιέσεις. Το 70-90% του πληθυσμού βρίσκεται σε μία περιοχή (Υγρότοπος Φιδόκαστρου, Αμβρακικός) και αυτή η περιοχή δέχεται σημαντικές απειλές (έργα ανάπτυξης τεχνιτών ιχθυοτροφείων, έλλειψη διαχείρισης γλυκών υδάτων, ενόχληση, κ.α.) παρ’ότι βρίσκεται σχεδόν εξ’ολοκλήρου σε Εθνικό Πάρκο.
Πραγματοποιήθηκε υποβάθμιση κατά 1 κατηγορία, με βάση τα περιφερειακά κριτήρια λόγω της πιθανής αναπλήρωσης μιας ενδεχομένης μείωσης από γειτονικούς ή μεταναστευτικούς πληθυσμούς.
---------
Δεν έχει ποτέ γίνει συστηματική καταμέτρηση του είδους στους Ελληνικούς υγρότοπους. Ωστόσο το είδος έχει παρατηρηθεί στους περισσότερους μεγάλους υγρότοπους της Βόρειας και Δυτικής Ελλάδας. Σε ορισμένες περιοχές (π.χ. Πύλος) υπάρχουν συγκέντρωση ατόμων κατά την διαχείμαση, ενώ στον Αμβρακικό η παρουσία του είδος έχει καταγραφεί όλο το έτος. Αναπαράγεται μόνον στον Αμβρακικό.
Ιστορικά υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι η κατανομή του είδους έχει μειωθεί διότι το είδος έχει αναφερθεί να φωλιάζει σε διάφορες περιοχές κατά το παρελθόν, όπως στους υγρότοπους του Θερμαϊκού στο Δέλτα του Έβρου, Περιοχή Στροφιλιάς, στην Θεσσαλία κ.α. (Handrinos & Akriotis, 1997), καθώς και στην Λίμνη Ιωαννίνων (Τσιακίρης, Ρ. προσ.επικ.). Σήμερα, ο μοναδικός πληθυσμός που έχει επιβεβαιωθεί ότι αναπαράγεται σταθερά στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρίσκεται στον βόρειο Αμβρακικό (Ζογκαρης 2000). Στην περιοχή το 2000-2002 οι επικράτειες περιλάμβαναν 3 έως 10 στην περιοχή του Φιδόκαστρου-Ψαθοτοπίου (μόλις ανατολικά της Λιμνοθάλασσας Λογαρού) και τουλάχιστον 2 επικράτειες στην περιοχή του Βάλτου Ροδιάς κοντά στις εκβολές του ποταμού Λούρου.
Ο Ηταυρος είναι κυρίως χειμερινός και μεταναστευτικός επισκέπτης στη Ελλάδα. Κατά τη διαχείμαση και ιδιαίτερα σε περιόδους βαρυχειμωνιάς, μεγάλος αριθμός ηταύρων απαντά κυρίως σε υγρότοπους της βόρειας και της δυτικής Ελλάδας (Newbery, 1997). Την άνοιξη, κατά την μετανάστευση, το είδος απαντά σε αρκετούς υγρότοπους ή και σε πρόσκαιρα πλημμυρισμένες περιοχές όπως στη Λίμνη Τάκα (Χατζηρβασάνης, προς. επικ.) υγρότοπος Κρύας Βρύσης-Κηρέα Εύβοια (Παπανδρόπουλος, προς επικ.), Λ/Θ Καλλονής Λέσβου κ.α. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό πέρασμα Ήταυρων έχει καταγραφεί στην Λ/Θ Γιάλοβα Πύλου, όπου εκτιμάται ότι από τον Μάρτιο έως νωρίς τον Μάιο περνούν περισσότερα από 100 έως 120 πουλιά. Στην Πύλο η φθινοπωρινή μετανάστευση είναι επίσης αισθητή και η κίνηση πουλιών αρχίζει στα μέσα Σεπτεμβρίου και συνεχίζεται ως αργά τον Οκτώβριο, με μέγιστο αριθμό 14 άτομα στις 10.10.96 (Bonetti και Παπακωνσταντίνου, 2000). Πολλές καταγραφές του είδους έχουν γίνει και στην Κρήτη κυρίως την ανοιξιάτικη μετανάστευση.
Ο αναπαραγόμενες πληθυσμός της Ελλάδας κυμαίνεται σήμερα από 5 έως 15 «ζευγάρια», που συνήθως ορίζονται από επικράτειες αρσενικών. Δεν υπάρχουν ακριβείς εκτιμήσεις του διαχειμάζοντος στην Ελλάδα πληθυσμού, ούτε και του πληθυσμού που μετακινείται πάνω από την Ελλάδα, κατά την διάρκεια των μεταναστεύσεων.
Το είδος συχνάζει αποκλειστικά σε καλαμιώνες και έλη γλυκού νερού. Ιδιαίτερα κατά την περίοδο αναπαραγωγής εξαρτάται άμεσα από την παρουσία σχετικά μεγάλων καλαμιώνων, ενώ τρέφεται στα κράσπεδα της πυκνής αναδυόμενης βλάστησης και σε υγρά λιβάδια ή στην άκρη τάφρων, μικρών λιμνών ή άλλα συμπλέγματα υγροτόπων με ποικιλία αναδυόμενης βλάστησης. Ο Ήταυρος τρέφεται κυρίως με ψάρια και αμφίβια, υδρόβια έντομα, νερόφιδα, και σπανιότερα θηλαστικά και πουλιά. Λόγω της εκλεκτικής του δίαιτας προτιμά υγροτόπους με αβαθή γλυκό νερό, με πληθώρα υδρόβιων οργανισμών. Το είδος είναι πιθανότατα πολυγαμικό, δηλαδή το αρσενικό έχει περισσότερες φωλιές με διαφορετικά θηλυκά.
Τον χειμώνα ο Ήταυρος χρησιμοποιεί μεγαλύτερη γκάμα οικοτόπων. Είναι τακτικός επισκέπτης και σε αλμυρόβαλτους ιδιαίτερα εκεί που υπάρχουν διαπλάσεις από Scirpus maritimus, Juncus acutus κ.α. Συχνά όμως αυτές οι περιοχές είναι πολύ κοντά και σε κανάλια με πυκνές σειρές καλαμιών (Phragmites australis) που τις προτιμά για κάλυψη. Στον Αμβρακικό έχει παρατηρηθεί το χειμώνα σε εγκαταλειμμένους ορυζώνες και σε πλημμυρισμένα χωράφια.
Καταστροφή μετατροπή ή αποξήρανση υγροτόπων γλυκού νερού. Υφαλμύρινση γλυκόβαλτων. Ραγδαία μείωση της κατάκλυσης με γλυκό νερό την άνοιξη. Λαθροθηρία. Έλλειψη τροφής.
Άλλη = Λαθροθηρία.
- Οδηγία 79/409/ΕΟΚ, Παρ. Ι.
- Σύμβαση της Βέρνης, Παρ. II.
- Σύμβαση της Βόννης, Παρ. II.
Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός και μέρος του διαχειμάζοντος απαντάται σε περιοχές του δικτύου ΖΕΠ / Natura 2000.
----------
Bonetti, Α. και Παπακωνσταντίνου, Κ. (2000). Τα Πουλιά στη λιμνοθάλασσα Γιάλοβα και τη γύρω προστατευόμενη περιοχή, στο «Τα πουλιά στο Διβάρι της Μεσσηνίας: Αναφορά στην Ορνιθοπανίδα της Σημαντικής για τα Πουλιά Περιοχής Λιμνοθάλασσα Γιάλοβα και Νήσος Σφακτηρία», επιμέλεια: Ν. Καρδακάρη. Ελληνική Ονριθολογική Εταιρεία, Αθήνα.
Ζόγκαρης, Σ. (2000). Απειλούμενο Είδος: Ο Ήταυρος. Οιωνός, 15, 18-19.
Handrinos, G. & Akriotis, T. (1997). The Birds of Greece. Helm, London.
Newbery, P., Shaffer, N., and Smith, K. (1997). European Action Plan for Bittern (Botaurus stellaris).
1. Δάση
1.1. Εύκρατα Δάση
1.1.4. Παραποτάμια δάση = 9
3. Λιβάδια
3.1.1. Χορτολίβαδα = 9
3.1.4. Αλατούχες και γυψούχες στέπες = 9
4. Υγρότοποι (εσωτερικοί)
4.1. Ποτάμια/Ρυάκια μόνιμης ροής [περιλαμβάνονται οι καταρράκτες] = 9
4.2. Ποτάμια/Ρυάκια παροδικής ροής = 9
4.3. Υγρότοποι με θαμνώδη βλάστηση = 9
4.4. Τυρφώνες, Έλη, Βάλτοι, κλπ = 1
4.5. Λίμνες γλυκού νερού [άνω των 80 στρεμμάτων] = 2
4.6. Εποχιακές/περιοδικές λίμνες [άνω των 80 στρεμμάτων] = 2
4.7. Μόνιμα τέλματα και λιμνούλες (pools) με γλυκό νερό [κάτω των 80 στρεμμάτων] = 1
4.8. Εποχιακά/περιοδικά τέλματα και λιμνούλες (pools) με γλυκό νερό, υγρά λιβάδια [κάτω των 80 στρεμμάτων] = 1
4.9. Πηγές = 9
4.11. Αλπικοί υγρότοποι [περιλαμβάνει αλπικά λιβάδια και εποχιακές συγκεντρώσεις από λιώσιμο χιονιού] = 9
4.13. Μόνιμα εσωτερικά δελταϊκά συστήματα = 1
4.14. Μόνιμες αλμυρές, υφάλμυρες ή αλκαλικές λίμνες = 9
4.15. Εποχιακές/περιοδικές αλμυρές, υφάλμυρες ή αλκαλικές λίμνες και πεδία = 9
4.16. Μόνιμα αλμυρά, υφάλμυρα ή αλκαλικά έλη και λιμνούλες (ponds) = 2
4.17. Εποχιακά/περιοδικά υφάλμυρα ή αλκαλικά έλη και λιμνούλες (pools) = 2
8. Ακτές
8.3. Εκβολές ποταμών = 2
8.5. Περιοδικά κατακλυζόμενα έλη [περιλαμβάνει αλμυρόβαλτους] = 1
8.6. Παράκτιες υφάλμυρες/αλμυρές λιμνοθάλασσες με τουλάχιστον μια ένωση με τη θάλασσα = 2
8.7. Παράκτιες λιμνοθάλασσες γλυκού νερού και λιμνοθάλασσες γλυκού νερού σε δέλτα = 1
9. Τεχνητά – Χερσαία
9.1. Καλλιέργειες (δημητριακά, ορυζώνες, κλπ) = 9
9.2. Βοσκότοποι που διαχειρίζονται, φυτεύονται ή λιπαίνονται = 9
10. Τεχνητά - υδρόβια
10.1. Ταμιευτήρες νερού (άνω των 80 στρεμμάτων) = 9
10.2. Δεξαμενές αλλά και λιμνούλες για πότισμα ζώων (κάτω των 80 στρεμμάτων) = 9
10.3. Δεξαμενές Υδατοκαλλιέργειας = 1
10.4. Τηγάνια αλυκών, αλυκές = 2
10.6. Βιολογικοί καθαρισμοί, λεκάνες οξείδωσης = 9
10.7. Αρδευόμενες εκτάσεις [περιλαμβάνει αρδευτικά κανάλια και ορυζώνες] = 2
10.8. Εποχιακά πλημμυριζόμενες αγροτικές γαίες = 2
10.9. Εγκιβωτισμοί και Αποστραγγιστικά κανάλια, τάφροι = 1
10.10. Καρστικά και άλλα υπόγεια υδρολογικά συστήματα [ανθρωπογενή] = 9