Lutra lutra
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ
---------
Η Βίδρα (Lutra lutra), απαντάται στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και της Ασίας, καθώς και σε ορισμένες χώρες της Βόρειας Αφρικής. Στην Ελλάδα, το είδος αυτό δεν είναι ενδημικό ούτε έχει ενδημικά υποείδη. Απαντάται στη Θράκη, στην Ανατολική και Κεντρική Μακεδονία, στη Δυτική Μακεδονία, στην Ήπειρο, στη Θεσσαλία, στη Στερεά Ελλάδα και στην Πελοπόννησο. Στα Ιόνια νησιά, απαντάται μόνον στην Κέρκυρα. Στο Αιγαίο, υπάρχει στην Εύβοια, στη Λέσβο και στη Χίο.
Η Βίδρα κατατάσσεται στην κατηγορία Κινδυνεύοντα (ΕΝ), βάσει της γεωγραφικής της εξάπλωσης στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα κριτήρια Β 1αβ(i, ii, iii, iv) και Β 2 αβ(i, ii, iii, iv). Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ευρασιατική Βίδρα κατατάσσεται ως «Σχεδόν Απειλούμενο» (ΝΤ).
----------
Η Βίδρα (Lutra lutra), όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, είναι ένα είδος με ευρύτατη γεωγραφική εξάπλωση, το οποίο απαντάται στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και της Ασίας, καθώς και σε ορισμένες χώρες της Βόρειας Αφρικής. Ωστόσο, η συνοπτική αυτή περιγραφή, δεν αρκεί για να αποδώσει επακριβώς την εικόνα της κατανομής της Βίδρας, καθώς εξαιτίας του είδους των ενδιαιτημάτων της (υγρότοποι), η κατανομή στο χώρο της γεωγραφικής εξάπλωσής της έχει συχνά σημειακή ή και γραμμική μορφή και δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένη.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ευρώπη, το είδος έχει εξαφανιστεί από αρκετές περιοχές, καθώς και από ολόκληρες χώρες (Ολλανδία, Βέλγιο, Ελβετία), ενώ βρίσκεται στα πρόθυρα της εξαφάνισης στη Δανία και στην Ιταλία.
Οι εκτιμήσεις για το μέγεθος του πληθυσμού της Βίδρας στην Ελλάδα, όπως άλλωστε και στις περισσότερες χώρες της κατανομής του είδους, δεν μπορούν να είναι αριθμητικά ακριβείς. Κι αυτό διότι δεν είναι δυνατό να γίνει αξιόπιστη εκτίμηση της πυκνότητας των πληθυσμών με βάση μόνον τα βιοδηλωτικά στοιχεία. Στις περισσότερες χώρες, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, θεωρείται περισσότερο αξιόπιστη η καταγραφή της παρουσίας ή μη, της Βίδρας. Με βάση την καταγραφή των σημείων της παρουσίας της Βίδρας σε μία ευρύτερη γεωγραφική ενότητα, γίνονται και οι εκτιμήσεις της κατάστασης των πληθυσμών.
Στην Ελλάδα, το είδος αυτό διατηρεί καλούς πληθυσμούς στην Ήπειρο, στην Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη. Στη Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο οι πληθυσμοί της Βίδρας είναι σαφώς μειωμένοι. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι στην Πελοπόννησο, το είδος αυτό θεωρείτο διαδεδομένο και αρκετά κοινό μέχρι πρόσφατα.
Οι νησιωτικοί πληθυσμοί, ιδίως αυτοί της Χίου, της Λέσβου και της Κέρκυρας, είναι μικροί και απομονωμένοι και ως εκ τούτου ιδιαιτέρως απειλούμενοι. Στην Εύβοια η κατάσταση είναι μάλλον καλύτερη, ωστόσο και στο νησί αυτό, οι πληθυσμοί είναι απομονωμένοι και υπάρχουν ενδείξεις συρρίκνωσης της εξάπλωσης του είδους, ιδίως στις πεδινές περιοχές.
Στην Ελλάδα, η Βίδρα ζει σε υγροτοπικές περιοχές.
Συγκεκριμένα, απαντάται σε Ποτάμια/Ρυάκια μόνιμης ροής, Ποτάμια/Ρυάκια παροδικής ροής, Υγρότοπους με θαμνώδη βλάστηση, Τυρφώνες, Έλη, Βάλτοι, Λίμνες γλυκού νερού, Εποχιακές/περιοδικές λίμνες, Μόνιμα τέλματα και λιμνούλες (pools) με γλυκό νερό, Εποχιακά/περιοδικά τέλματα και λιμνούλες (pools) με γλυκό νερό, υγρά λιβάδια, Μόνιμα εσωτερικά δελταϊκά συστήματα, Εκβολές ποταμών, Παράκτιες υφάλμυρες λιμοθάλασσες με τουλάχιστον μια ενωση με τη θάλασσα, παράκτιες λιμνοθάλασσες γλυκού νερού σε δέλτα. Επίσης σε αρδευόμενες εκτάσεις (αρδευτικά κανάλια, ορυζώνες) και σε αποστραγγιστικά κανάλια και τάφρους. Αυτοί οι τύποι ενδιαιτημάτων αποτελούν τα κύρια και δευτερογενή ενδιαιτήματα (για αναλυτική κατάταξη της καταλληλότητας των ενδιαιτημάτων, βλ. Παράρτημα 1.).
Η Βίδρα (Lutra lutra), έχει ημιυδρόβιες συνήθειες. Κολυμπά με μεγάλη άνεση και ικανότητα, ωστόσο περνά μεγάλο μέρος του χρόνου της στην ξηρά. Τρέφεται κυρίως με ψάρια καθώς και με άλλα υδρόβια ζώα (καβούρια, καραβίδες, βατράχια, νερόφιδα, μικρά θηλαστικά, πουλιά κλπ). Ο χώρος φωλιάσματος βρίσκεται πάντα στην ξηρά, συνήθως όμως κοντά στο νερό. Οι Βίδρες ζουν μεμονωμένα, διατηρούν μεγάλες επικράτειες, τις οποίες οριοθετούν με τα περιττώματα και τις εκρίσεις των αδένων τους. Οι επικράτειες αυτές ποικίλουν ως προς την έκταση, ανάλογα με το είδος του ενδιαιτήματος. Ενδεικτικά, στα ενδιαιτήματα των ποταμών, η επικράτεια ενός ζώου μπορεί να εκτείνεται μέχρι και σε 40 χιλιόμετρα μήκος κοίτης ποταμού, ανάλογα πάντα με τη διαθεσιμότητα της υπάρχουσας τροφής.
Στην Ελλάδα, στις πεδινές περιοχές και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, η Βίδρα παρουσιάζει συνήθως μία χαρακτηριστική διαφοροποίηση της χρήσης των ενδιαιτημάτων της. Συγκεκριμένα, καθώς πολλά ποτάμια στερεύουν και οι περισσότεροι μικροί υγρότοποι αποξηραίνονται, οι Βίδρες μετακινούνται σε λιγότερο κατάλληλα ενδιαιτήματα, όπως παραθαλάσσιες περιοχές, κανάλια κλπ. Η παρουσία του γλυκού νερού είναι πάντοτε απαραίτητη για την παρουσία του είδους σε μια περιοχή.
Έχει κυρίως νυκτόβιες συνήθειες και, παρότι είναι ένα ευπροσάρμοστο είδος, αποφεύγει τον άνθρωπο και την ανθρωπογενή όχληση.
Σοβαρότατο πρόβλημα για τη Βίδρα είναι η καταστροφή και η υποβάθμιση των υγροπικών ενδιαιτημάτων. Ειδικότερα, η αποξήρανση των υγροτόπων, η καταστροφή της παρόχθιας βλάστησης (π.χ. κάψιμο καλαμιώνων, κοπή δέντρων, εκχέρσωση κλπ), οι αρνητικές επιδράσεις στο υδρολογικό τους καθεστώς (υπεράντληση νερών, κλπ), τα υδροηλεκτρικά φράγματα (μεγάλα ή ακόμα και τα μικρά), τα έργα ευθυγράμμισης ποταμών και ρεμάτων, αποτελούν σοβαρές απειλές, οι οποίες εντείνονται τα τελευταία χρόνια και οδηγούν στην συρρίκνωση της εξάπλωσης του είδους αυτού στη Ελλάδα.
Μακροπρόθεσμα, οι επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών και ειδικότερα οι παρατεταμένες ξηρασίες, ενδέχεται να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στα ενδιαιτήματα της Βίδρας.
Επίσης, η ρύπανση των νερών με τοξικούς και υπολειμματικούς ρύπους (από απόβλητα και εκπλύσεις γεωργικών καλλιεργειών) αποτελεί έναν εν δυνάμει σημαντικό κίνδυνο για τους πληθυσμούς της Βίδρας, αν και στην Ελλάδα, παλαιότερες σχετικές μελέτες δεν είχαν δείξει υψηλές συγκεντρώσεις τέτοιων επικίνδυνων ρύπων (PCBs, Dieldrin, DDT κλπ).
Εμμέσως, αρνητική επίδραση έχει και η μη τοξική ρύπανση των υδάτων, η οποία συνδέεται με φαινόμενα ευτροφισμού στους ελληνικούς υγροτόπους και μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των ψαριών και ως εκ τούτου της τροφής της Βίδρας. Ανάλογο πρόβλημα δημιουργεί και η εντατική ή / και παράνομη αλιεία.
Τέλος, μικρότερο πρόβλημα (αν και τοπικά σημαντικό) είναι η τυχαία θνησιμότητα σε αλιευτικά εργαλεία ή από διερχόμενα αυτοκίνητα στους δρόμους. Τυχαία είναι συνήθως και η θανάτωση από κυνηγούς.
Άλλη
1.1.8 Καταστροφή της παρόχθιας βλάστησης
1.3.7 Αμμοληψίες
1.8 Αποξήρανση και επίχωση (μπάζωμα) υγροτόπων
1.4.9 Εγγειοβελτιωτικά και αντιπλημμυρικά έργα, αναδασμοί.
Προστατεύεται από την Οδηγία των Οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ, από τη Σύμβαση της Βέρνης, καθώς και από τη Σύμβαση της Ουάσιγκτον CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora). Σε εθνικό επίπεδο, προστατεύεται και από το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981.
Απαντάται σε πολλές υγροτοπικές περιοχές του Δικτύου Natura 2000.
Παλαιότερα (μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα), το είδος αυτό είχε κυνηγηθεί για το εμπόριο της γούνας του, όπως και σε πολλές άλλες χώρες. Ωστόσο, δεν είναι γνωστό αν το κυνήγι αυτό είχε οδηγήσει σε μείωση τους πληθυσμούς της Βίδρας, σε τοπικό ή πανελλαδικό επίπεδο. Σήμερα, στην Ελλάδα, το είδος δεν έχει καμία εμπορική σημασία ή χρήση.
Beja, P.R. (1992) Effects of freshwater availability on the summer distribution of otters Lutra lutra in the southwest coast of Portugal. Ecography 15: 273-278.
Beja, P.R. (1996) Temporal and spatial patterns of rest-site use by four female otters Lutra lutra along the south-west coast of Portugal. J. Zool., Lond. 239, 741-753.
Chanin, P.R.F., & Jefferies, D.J. (1978) The decline of the otter Lutra lutra L. in Britain: an analysis of hunting records and discussion of causes. Biol. J. of the Linnean Soc., 10: 305-328.
Chanin, P.R.F. (1987) Otters. Mammal Society Series. Anthony Nelton Ltd, Oswestry.
Chanin, P.R.F. (1991) Otter. In Gordon, B and Harris, S. (eds) The Handbookof British Mammals. Third edition. Blackwell Science, Ltd.
Conroy, J.W.H., & French, D.D. (1987) The use of spraints to monitor populations of otters (Lutra lutra). Symp. Zool. Soc. Lond. No 58: 247-262
Conroy, J.W.H., Watt, J. Webb, J.B. and Jones, A. (1993) A Guide to the Identification of Prey Remains in Otter Spraint. Occasional Publication of the Mammal Society: No. 16, London.
Delaki, E.E, Kotzageorgis, G., Ioannidou, V. and Stamopoulos, A. (1988) A study of otters in lake Mikri Prespa, Greece. IUCN Otter Specialist Group Bulletin, 3:12-16.
Delibes, M., Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1991) Seasonal marking, habitat and organochlorine contamination in otters (Lutra lutra): a comparison between cathments in Andalucia and Wales. Mammalia, 55, No.4, 567-577.
Durbin, L.S. (1996) Individual differences in spatial utilization of a river-system by otters Lutra lutra. Acta Theriologica 41 (2): 137-147.
Durbin, L.S. (1996) Some changes in the habitat use of a free-ranging female otter Lutra lutra during breeding. J. Zool., Lond. 240, 761-764.
Durbin, L.S.(1998). Habitat selection by five otters Lutra Lutra in rivers of northern Scotland. J. Zool., Lond. 245, 85-92.
Economidis, P.S. (1991) Check List of Freshwater Fishes of Greece. Recent Status of Threats and protection. Hellenic Society for the Protection of Nature, Athens.
Economidis (1995) Endangered freshwater fishes of Greece. Biological Conservation, 72, 201-211.
Eliot, K.M. (1983) The otter in Spain. Mammal Review, 13: 25-34.
Foster-Turley, P. Macdonald, S.M.& Mason, C.F. (eds) (1990) Otters; an action plan for their conservation. IUCN Species Survival Commission, Gland.
Gaethlich, M. (1988) Otters in western Greece and Corfu. IUCN Otter Specialist Group Bulletin, 3: 17-23.
Gaethlich, M. (unpublished information)
Galanaki, A. (unpublished information)
Galanaki, A. (2000) A study of the otter (Lutra lutra) in the Delta of Evrotas River, Greece. B.Sc. Dissertation, School of Biological Sciences, University of Wales, Bangor.
Gourvelou, E. (1993) Winter diet of the otter Lutra lutra and its population status in the lake Kerkini. M.Sc. Thesis, M.A.I.CH., Greece.
Green, J., & Green, R. (1981) The otter (Lutra lutra) in western France. Mammal Rev. 11 No 4, 181-187.
Jenkins, D. Walker, G.K. and McCowan, D.M. (1979) Analyses of otter (Lutra lutra) faeces from Deeside, N.E. Scotland. J. Zool. Lond. 187, 235-244.
Jenkins, D., & Burrows, G.O. (1980) Ecology of Otters in Northern Scotland. III. The Use of Faeces as Indicators of Otter (Lutra lutra) Density and Distribution. Journal of Animal Ecology. 49, 755-774.
Kruuk, H. (1996) Wild Otters. Predation and Polulations. Oxford University Press, Oxford.
Kruuk, H., Carss, D.N., Conroy, J.W.H., & Gaywood, M.J. (1998) Habitat use and conservation of otters (Lutra lutra) in Britain: a review. In Behaviour and ecology of riparian mammals. Symp. Zool. Soc. Lond. 71, 135-157.
Kruuk, H., & Conroy, J.W.H. (1987) Surveying Otter Lutra lutra Populations: A Discussion of Problems with Spraints. Biological Conservation, 41, 179-183.
Kruuk, H., Conroy, J.W.H., (1991) Mortality of otters (Lutra lutra) in Shetland. J.Appl.Ecol. 28: 83-94
Kruuk, H., Conroy, J.W.H., Glimmerveen, U., & Ouwerkerk, E.J. (1986). The Use of Spraints to Survey Populations of Otters Lutra lutra. Biological Conservation, 35 187-194.
Kruuk, H., Conroy, J.W.H., & Moorhouse, A. (1991). Recruitment to a population, mortality and food of otters Lutra lutra L. in Shetland, in relation to fish abundance. Symp.Zool.Soc. London, 58: 263-278.
Kruuk, H., & Moorhouse, A. (1991). The spatial organizations of otters (Lutra lutra) in Shetland. J. Zool., Lond. 224, 41-57.
Lenton, E.J, Chanin, P.R.F. and Jefferies, D.J. (1980) Otter Survey of England 1977-79. Nature Conservancy Counsil, London.
Liles, G., & Jenkins L. (1984). A field survey for otters (Lutra lutra) in Yugoslavia. J. Zool., Lond. 203, 282-284.
Macdonald, D.W., Mace, G. and Rushton, S. (1998) Proposals for Future Monitoring of British Mammals. Crown and JNCC.
Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1982a). The Otter Lutra lutra in Central Portugal. Biological Conservation, 22, 207-215.
Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1982b) Otters in Greece. Oryx, 16, 240-4.
Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1982c) Otters in Morocco. Oryx, 18, 157-9.
Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1983a) The Otter Lutra lutra in Southern Italy. Biological Conservation, 25, 95-101.
Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1983b) The otter (Lutra lutra) in Tunisia. Mammal Rev. 13 No 1, 35-37.
Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1983c) Some factors influencing the distribution of otters (Lutra lutra). Mammal Rev. Vol.13, No. 1, 1-10.
Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1985). Otters, their Habitat and Conservation in Northeast Greece. Biological Conservation, 31, 191-210.
Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1994) Status and conservation needs of the otter (Lutra lutra) in the western Palearctic. Council of Europe. Nature and environment, No.67, 1-55.
Macdonald, S.M. & Mason, C.F. (1990) Action Plan for European Otters. In Foster-Turley, P. Macdonald, S.M.& Mason, C.F. (eds) Otters; an action plan for their conservation. IUCN Species Survival Commission, Gland. 29-40pp.
Mason, C.F. & Macdonald, S.M. (1986) Otters. Ecology and Conservation. Cambridge University Press, Cambridge.
Mason, C.F. & Macdonald, S.M. (1987a) The Use of Spraints for Surveying Otter Lutra lutra Populations: An Evaluation. Biological Conservation, 41, 167-177.
Nolet, B.A. & Kruuk, H. (1989) Grooming and resting of otters Lutra lutra in a marine habitat. J. Zoo. London, 218, 433-440.
Prenda, J., & Granado-Lorencio, C. (1996) The relative influence of riparian habitat structure and fish availability on otter Lutra lutra L. Sprainting activity in a small Mediterranean catchment. Biological Conservation, 76 9-15.
Romanowski, J., Brzeziński, M., & Cygan, J.P.(1996) Notes on the technique of the otter field survey. Acta Theriologica, 41 (2): 199-204.
Ruiz-Olmo, J.(1996) Influence of altitude on the distribution, abundance and ecology of the otter (Lutra lutra). In Behaviour and ecology of riparian mammals. Symp. zool Soc.Lond. 71, 159-176.
Ruiz-Olmo, J. (1997) Influence of food availability on otter distribution and abundance. In Seminar on the conservation of the European otter (Lutra lutra). Council of Europe. Environmental encounters, No.24, 122-124.
4. Υγρότοποι (εσωτερικοί)
4.1. Ποτάμια/Ρυάκια μόνιμης ροής [περιλαμβάνονται οι καταρράκτες] = 1
4.2. Ποτάμια/Ρυάκια παροδικής ροής = 2
4.3. Υγρότοποι με θαμνώδη βλάστηση = 1
4.4. Τυρφώνες, Έλη, Βάλτοι, κλπ = 1
4.5. Λίμνες γλυκού νερού [άνω των 80 στρεμμάτων] = 1
4.6. Εποχιακές/περιοδικές λίμνες [άνω των 80 στρεμμάτων] = 2
4.7. Μόνιμα τέλματα και λιμνούλες (pools) με γλυκό νερό [κάτω των 80 στρεμμάτων] = 1
4.8. Εποχιακά/περιοδικά τέλματα και λιμνούλες (pools) με γλυκό νερό, υγρά λιβάδια [κάτω των 80 στρεμμάτων] = 2
4.11. Αλπικοί υγρότοποι [περιλαμβάνει αλπικά λιβάδια και εποχιακές συγκεντρώσεις από λιώσιμο χιονιού] = 9
4.13. Μόνιμα εσωτερικά δελταϊκά συστήματα = 1
7. Θαλάσσια
7.1. Ανοιχτή θάλασσα = 0
7.2. Ρηχά νερά [συνήθως με βάθος μικρότερο των 6μ στην άμπωτη, περιλαμβάνει κόλπους και στενά] = 2
8. Ακτές
8.6. Παράκτιες υφάλμυρες/αλμυρές λιμνοθάλασσες με τουλάχιστον μια ένωση με τη θάλασσα = 2
8.7. Παράκτιες λιμνοθάλασσες γλυκού νερού και λιμνοθάλασσες γλυκού νερού σε δέλτα = 1
10. Τεχνητά - υδρόβια
10.1. Ταμιευτήρες νερού (άνω των 80 στρεμμάτων) = 0
10.3. Δεξαμενές Υδατοκαλλιέργειας = 9
10.7. Αρδευόμενες εκτάσεις [περιλαμβάνει αρδευτικά κανάλια και ορυζώνες] = 1
10.9. Εγκιβωτισμοί και Αποστραγγιστικά κανάλια, τάφροι = 2
Άλλο = περιοχές που, αν και δεν είναι κατάλληλες ούτε πιθανώς κατάλληλες ως πρωτογενές ή δευτερογενές ενδιαίτημα, αποτελούν για το είδος αυτό χώρους διέλευσης μεταξύ των ενδιαιτημάτων.
Αφορά δηλαδή στις περιοχές που είναι μεν ακατάλληλα ενδιαιτήματα για τη διαβίωση του είδους, αποτελούν όμως χώρους που μπορούν να διευκολύνουν τη διέλευση και επικοινωνία, μεταξύ των κατάλληλων ενδιαιτημάτων.
Με την ένδειξη 0 σημειώνονται οι τύποι των ενδιαιτημάτων οι οποίοι δεν αποτελούν κατάλληλο ενδιαίτημα για τη Βίδρα, αλλά έχουν συνδετικό ρόλο στην επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων κατάλληλων ενδιαιτημάτων.