Sciurus anomalus
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ
Δεν υπάρχουν ταξινομικές αλλαγές ή συνώνυμα.
Στην Ελλάδα περιορίζεται στη Λέσβο, όπου εξαπλώνεται σε κατάλληλο βιότοπο σε όλο το νησί. Η κύρια περιοχή γεωγραφικής του εξάπλωσης είναι από τη Μικρά Ασία (και την Ίμβρο), ανατολικά έως το Ιράν και από την περιοχή του Καυκάσου (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία) στα βόρεια έως το Ισραήλ και την Ιορδανία στα νότια.
Ο πληθυσμός της Λέσβου είναι απομονωμένος και σχετικά μικρός. Η εξάπλωσή του στη Λέσβο εκτιμάται σε περίπου 1.000 km2 επί συνόλου 1.650 km2 του νησιού αλλά η περιοχή κατοίκησης φαίνεται να είναι αρκετά μικρότερη, της τάξης των 300-500 km2. Η πυκνότητα των ώριμων ατόμων στην περιοχή κατοίκησης εκτιμάται σε 3-10 άτομα ανά km2, οδηγώντας σε συνολική εκτίμηση του πληθυσμού σε περίπου 1.000 – 3.000 ώριμα άτομα (ακραίες τιμές: 900 – 5.000). Δεν είναι γνωστή η ακριβής τάση του πληθυσμού αλλά δεν φαίνεται να έχει υπάρξει αξιόλογη μείωση στο πρόσφατο παρελθόν ούτε προβλέπεται σημαντική μείωση στα επόμενα 10 χρόνια. Αν και η εξάπλωσή του δεν είναι συνεχής, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ακραία κερματισμένη. Η έντονη οικιστική επέκταση των τελευταίων 10-15 ετών και η οποία φαίνεται να συνεχίζεται με αμείωτη ένταση στο προσεχές μέλλον, έχει μειώσει το κατάλληλο ενδιαίτημα και αυξήσει τον κερματισμό του, αν και μόνο τοπικά, γύρω από πόλεις και οικισμούς και κατά μήκος οδικών αξόνων, και όχι στο σύνολο της περιοχής εξάπλωσής του. Το είδος δείχνει να διαθέτει αξιόλογη ικανότητα διασποράς αλλά φαίνεται να υφίστανται μερικώς τουλάχιστον απομονωμένοι υποπληθυσμοί έτσι ώστε, σε συνδυασμό με το μικρό συνολικό μέγεθος του πληθυσμού, κανένας υποπληθυσμός να μην υπερβαίνει τα 1.000 ώριμα άτομα. Το ενδιαίτημα του είδους είναι σε μεγάλο βαθμό ανθρωπογενές, εξαρτώμενο από διαχείριση και δεν διαθέτει ειδικό καθεστώς προστασίας, με συνέπεια να είναι ευάλωτο σε αλλοιώσεις που μπορεί μελλοντικά να συμβούν ως συνέπεια κοινωνικών ή οικονομικών αλλαγών.
-----------
Η έκταση της περιοχής κατοικίας δεν υπερβαίνει τα 500 km2 και η έκταση της περιοχής εξάπλωσης δεν υπερβαίνει τα 1.000 km2.
Ο πληθυσμός εκτιμάται σε 1.000 – 3.000 ώριμα άτομα. Το είδος είναι τοπικά αρκετά κοινό.
Βρίσκεται κυρίως σε ελαιώνες (9.3. Φυτείες) και πυκνά ή αραιά δάση ή συστάδες δρυός (Quercus macrolepis, Q. pubescens) (1.1.2 Φυλλοβόλα Πλατύφυλλα), καθώς και στη μικρή έκταση με καστανιές (Castanea sativa) στην περιοχή της Αγιάσου. Αυτά φαίνονται να είναι και τα προτιμώμενα ενδιαιτήματα του είδους στη Λέσβο. Με ορμητήριο κυρίως ελαιώνες ή δάση ή συστάδες πλατύφυλλων, επισκέπτεται συχνά και τακτικά οπωρώνες και δενδρόκηπους (9.4. Αστικοί Κήποι) γύρω από χωριά την εποχή που διαθέτουν κατάλληλη τροφή (αμύγδαλα, καρύδια, σπανιότερα σαρκώδεις καρπούς), καθώς και μεμονωμένα δέντρα, συστάδες ή τις παρυφές πιο εκτεταμένων δασών Τραχείας Πεύκης (Pinus brutia) (1.1.1. Θερμόβια Κωνοφόρα). Ωστόσο δείχνει να απουσιάζει τελείως από τον πυρήνα των μεγαλύτερων πευκοδασών του νησιού. Κινείται συχνά στο έδαφος, όπου φαίνεται να βρίσκει και σημαντικό μέρος της τροφής του. Φαίνεται ότι καλύπτει τις μεγαλύτερες αποστάσεις στις καθημερινές του μετακινήσεις στο έδαφος παρά από δέντρο σε δέντρο, εφόσον όμως δεν απομακρύνεται από κορμούς δέντρων (όπου καταφεύγει αμέσως εφόσον αισθανθεί κίνδυνο) και εφόσον, όπως συμβαίνει στις περισσότερες περιοχές της εξάπλωσής του στη Λέσβο, τα δέντρα είναι σχετικά αραιά και η κώμη τους δεν εφάπτεται.
Σημαντική απειλή που φαίνεται να αντιμετωπίζει το είδος είναι η άμεση θανάτωση (με παγίδες, δηλητηριασμένα δολώματα ή πυροβολισμό), λόγω των ζημιών που προξενεί σε καλλιεργούμενα δέντρα. Καθώς ο πληθυσμός έχει επιβιώσει με αυτό το καθεστώς ως τώρα, περαιτέρω μείωση του πληθυσμού από αυτό το αίτιο είναι απίθανη. Σοβαρότερη απειλή ενδεχομένως να είναι η επέκταση των οικισμών σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του οδικού δικτύου, που οδηγούν σε μείωση του διαθέσιμου ενδιαιτήματος, κερματισμό και αύξηση της θνησιμότητας. Ταυτόχρονα όμως η ανάπτυξη ποικιλίας δέντρων στις επεκτεινόμενες περιαστικές περιοχές είναι πιθανό ότι προσφέρει πρόσθετες πηγές τροφής και ίσως τοπικά να ευνοεί το ρυθμό επιβίωσης. Η αστικοποίηση είναι πιθανό να επηρεάζει τον πληθυσμό του και με άλλους έμμεσους τρόπους όπως μεταβολή της θηρευτικής πίεσης (π.χ. από Κουνάβι Martes foina), μεταβολή πληθυσμού ανταγωνιστών (π.χ. Rattus) και μεταβολή στην πιθανότητα μετάδοσης ασθενειών και παρασίτων από συγγενικά είδη.
Τα δάση και συστάδες από Quercus macrolepis, στα οποία συναντάται σημαντικό ποσοστό του συνολικού πληθυσμού, δεν έχουν το παλαιότερο μεγάλο οικονομικό ενδιαφέρον για τον τοπικό ανθρώπινο πληθυσμό (βυρσοδεψία) και ως εκ τούτου η μακροπρόθεσμη διατήρησή τους χρειάζεται παρακολούθηση.
Η θανάτωση για ταρίχευση, απειλή που ήταν σημαντική στο παρελθόν (Hecht-Μάρκου 1992), φαίνεται να έχει μειωθεί ή εξαληφθεί κατά τα τελευταία 10-20 χρόνια.
Προστατεύεται από το ΠΔ 67/1981. Περιλαμβάνεται στο Παράρτημα IV της Οδηγίας 92/43. Μικρό ποσοστό του πληθυσμού βρίσκεται στις τρεις περιοχές της Λέσβου που έχουν προταθεί ως Τόποι Κοινοτικής Σημασίας: Δυτική Χερσόνησος Λέσβου-Απολιθωμένο Δάσος (GR41100003), Κόλπος Καλλονής (GR41100004) και Κόλπος Γέρας, Έλος Ντίπι, Όρος Όλυμπος (GR41100005).
Δεν υπάρχουν γνωστές χρήσεις.
• http://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/ema/species/...
• Amori, G. 1996. Sciurus anomalus. In: IUCN 2007. 2007 IUCN Red List of Threatened Species. www.iucnredlist.org
• Hecht-Μάρκου, Π. 1992. Sciurus anomalus (Gueldenstaedt 1785). Εις το: Καρανδεινός, Μ. (συντ.) Το Κόκκινο Βιβλίο των απειλούμενων σπονδυλόζωων της Ελλάδας. WWF, Αθήνα. Σελ. 274-276.
• Mitchell-Jones, A.J., G. Amori, W. Bogdanowicz, B. Krystufek, P.J.H. Reijnders, F. Spitzenberger, M. Stubbe, J.B.M. Thissen, V. Vohralik & J. Zima (eds.). 1999. The Atlas of European Mammals. Academic Press, London.
• Ακριώτης, Τ. Αδημοσίευτα δεδομένα 1992-2008.
• Γεωργιάδης, Α. & Χ. Μπαρμπoύτης. 2002. Ο Ασιατικός Σκίoυρoς στη Λέσβo: oικoλoγικά χαρακτηριστικά και συμπεριφoρά. Πτυχιακή εργασία. Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
1. Δάση
1.1. Εύκρατα Δάση
1.1.1. Θερμόβια Κωνοφόρα (χαλέπιος, τραχεία, κυπαρίσσια, άρκευθοι κλπ) = 2
1.1.2 Φυλλοβόλα Πλατύφυλλα = 1
9. Τεχνητά – Χερσαία
9.3. Φυτείες = 1
9.4. Αστικοί Κήποι = 2