Aegypius monachus
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ
----------
Ο Μαυρόγυπας αναπαράγεται στην Ισπανία, Γαλλία (επανεισαγώμενος πληθυσμός), Βουλγαρία, Ελλάδα, Τουρκία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Ουκρανία, Ρωσσία, Ουζμπεκιστάν, Καζαχστάν, Τατζικιστάν, Τουρμεκιστάν, Κιργκιστάν, Ιράν, Αφγανιστάν, Β. Ινδία, Πακιστάν, Μογγολία και ηπειρωτική Κίνα. Την δεκαετία του 1980 αναπαραγόταν σε 2 περιοχές της Ελλάδας, στον Όλυμπο (2 ζευγάρια) και στο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου (εν συντομία ΕΠ Δαδιάς). Από το 1988 που σταμάτησε να φωλιάζει στον Όλυμπο, ο μοναδικός αναπαραγόμενος πληθυσμός της Βαλκανικής χερσονήσου παραμένει στο ΕΠ Δαδιάς μιας και στη Βουλγαρία, στην περιοχή της ΝΑ Ροδόπης, 1-2 ζευγάρια καταγράφηκαν να αναπαράγονται ανεπιτυχώς τα έτη 2003-2004.
Το είδος κατατάχθηκε ως κινδυνεύον διότι αναπαράγεται σε μια μόνο περιοχή της Ελλάδας μικρότερη από 500km2 αναφερόμενοι όχι μόνο στη συνολική έκταση του ΕΠ Δαδιάς (428 km2), αλλά και στην έκταση που καταλαμβάνουν οι τρεις «χαλαρές» αποικίες εντός του ΕΠ Δαδιάς που είναι μικρότερη από αυτή του πάρκου. Οι περιοχές φωλιάσματος παραμένουν επί 20 χρόνια σταθερές.
Παρότι έχουν εντοπιστεί μικρές ομάδες Μαυρόγυπων (≤10 ατόμων) που χρησιμοποιούν για κούρνιασμα και εύρεση τροφής γειτονικές περιοχές στο νομό Ροδόπης και στη ΝΑ Ροδόπη της Βουλγαρίας, οι ομάδες αυτές συνίστανται κυρίως από ανώριμα άτομα και ελάχιστα ώριμα, επικοινωνούν δε με το πληθυσμό του ΕΠ Δαδιάς σε συνεχή βάση, γεγονός που έχει πιστοποιηθεί με ραδιοτηλεμετρία και επιτόπιες καταγραφές μαρκαρισμένων ατόμων.Έτσι το μεγαλύτερο ποσοστό των ώριμων ατόμων καταγράφεται στο ΕΠ Δαδιάς. Ο συνολικός αριθμός ώριμων ατόμων του αναπαραγόμενου πληθυσμού είναι μικρότερος από 250 άτομα.
Ο πληθυσμός του ΕΠ Δαδιάς χαρακτηρίζεται από μια σταθερή τάση 20-22 ενεργά ζευγάρια (incubating pairs) με μια σταδιακή μείωση της αναπαραγωγικής επιτυχίας (fledglings/incubating pairs) που κατά μέσο όρο εκτιμάται 72%.
Ακολουθώντας το 2ο βήμα κατηγοριοποίησης (2a και 2b) των περιφερειακών κριτηρίων παραμένει η ίδια κατηγορία κινδύνου.
----------
Ο Μαυρόγυπας φωλιάζει στο ΕΠ Δαδιάς έκτασης 428km2 και ενδημεί σε μια περιοχή πάνω από 3000 km2 (συμπεριλαμβανομένου και του ΕΠ Δαδιάς) εντός των νομών Έβρου και Ροδόπης. Η περιχοχή ενδημίας εκτείνεται στη Θράκη, βοριο-δυτικά, δυτικά και νότιο-δυτικά του ΕΠ Δαδιάς με επικρατούσα την βοριο-δυτική κατεύθυνση. Βάσει πρόσφατων στοιχείων της δορυφορικής τηλεμετρίας εντοπίστηκαν μετακινήσεις κατά μέσο όρο 150km τόσο στο ελληνικό όσο και βουλγαρικό μέρος της ορεινής Ροδόπης, απόσταση μεγαλύτερη από την εντοπισμένη μέσω ραδιοτηλεμετρίας περιοχή ενδημίας (WWF Ελλάς, Βασιλάκης Δ. προσ.επ).
Την τελευταία δεκαετία, σποραδικές παρατηρήσεις του είδους αναφέρονται στο Καϊμακτσαλάν, στο Φαράγγι του Αχέροντα (Σούλι), στη Νάξο και στην Κρήτη.
Ο μαυρόγυπας διατηρεί 20-22 ενεργά ζευγάρια βάση των στοιχείων 1994-2005 και ο συνολικός πληθυσμός εκτιμάται στα 90-100 άτομα. Το 2008 καταγράφηκε μια εξαιρετική αύξηση επωαζόντων ζευγαριών (28) (WWF Ελλάς, Σκαρτσή Θ. προς.επ.).
Ο μαυρόγυπας φωλιάζει σε ώριμα πεύκα που περιβάλλονται από μικρά ανοίγματα ή χαμηλή βλάστηση σε πολύ απότομες πλαγιές. Οι περιοχές τροφοληψίας εντοπίζονται σε ενδιαιτήματα, όπως πευκοδάση, δρυοδάση, δάση οξυάς με δασικά ξέφωτα, λιβάδια κια μικρής έκτασης χωράφια (1.4.2.1, 1.4.2.2, 2.2 και ορομεσογειακή διάπλαση οξυάς: Fagion moesiaca).
Παρακάτω περιγράφονται οι απειλές για την περιοχή του ΕΠ Δαδιάς και της ευρύτερης περιοχής.
Η σημαντικότερη απειλή είναι η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για την εξόντωση ζημιογόνων θηλαστικών (αλεπούδων, ασβών, κουναβιών, τσοπανόσκυλων). Μικρής κλίμακας απειλή αποτελεί η χαμηλή στάθμη των υδατοδεξαμενών αποθήκευσης νερού που έχουν εγκατασταθεί στο δάσος για την ενίσχυση της πυρόσβεσης.
Σημαντική παράμετρος που πρέπει να ενταχθεί σε μόνιμο σύστημα παρακολούθησης είναι οι επιπτώσεις των αιολικών πάρκων που εγκαθίστανται στους νομούς Έβρου και Ροδόπης, καθώς αυτό αποτελεί μια πρόσφατη ανθρώπινη δραστηριότητα μεγάλης κλίμακας.
Επίσης, εκτιμάται ότι η επάρκεια τροφής μπορεί να αποτελεί έναν περιοριστικό παράγοντα που πρέπει να μελετηθεί, διότι πέραν του συστήματος συμπληρωματικής τροφοδοσίας που εφαρμόζεται με σταθερές ποσότητες ανά έτος, οι φυσικές τροφικές πηγές πιθανά δεν επαρκούν για τις ανάγκες του συνολικού αριθμού γυπών (Μαυρόγυπων, Όρνιων και Ασπροπάρηδων) που φιλοξενεί η περιοχή.
Ανθρώπινες δραστηριότητες που δεν συμβάλλουν στην αύξηση των φυσικών πηγών τροφής είναι η εγκατάλειψη της νομαδικής κτηνοτροφίας, η εγκατάλειψη μικρών χωραφιών, η δάσωση μικρών χωραφιών με ακακίες, η πύκνωση των δασών λόγω δασοκομικών χειρισμών για αύξηση του ξυλώδους κεφαλαίου. Η συμπληρωματική τροφοδοσία συμβάλλει κατά ένα ποσοστό στην εξισορρόπηση απώλειας φυσικών τροφικών πηγών και πρέπει να συνεχιστεί έως ότου ληφθούν ουσιαστικές διαχειριστικές παρεμβάσεις για την αλλαγή του σημερινού τρόπου χρήσεων γης. Αν αυτό αποδειχθεί ότι είναι αδύνατον να συμβεί τα επόμενα 10-20 χρόνια, τότε το σύστημα τροφικής ενίσχυσης πρέπει να αναδιαρθωθεί, ώστε να καλύπτει τις ανάγκες όχι μόνο των υφιστάμενων γυπών της ευρύτερης περιοχής και αυτές ενός αυξανόμενου πληθυσμού γυπών. Βέβαια κάτι τέτοιο πρέπει να συνεκτιμηθεί με την πρόοδο των δράσεων τροφικής ενίσχυσης των γειτονικών περιοχών (Στενά Νέστου και Βουλγαρία).
Τα επίπεδα των πολυχλωριωμένων διφαινυλίων (PCBs) και των οργανοχλωριωμένων φυτοφαρμάκων (OCs) αποδείχθηκε ότι είναι χαμηλό για να επιδρά αρνητικά στους Μαυρόγυπες και τα Όρνια στην περιοχή.
Στη λοιπή Ελλάδα, οι απειλές είναι οι προαναφερόμενες και επιπλέον η έλλειψη καθεστώτος προστασίας και μακρόχρονων προγραμμάτων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης.
Ο Μαυρόγυπας είναι αυστηρά προστατευόμενο είδος και συμπεριλαμβάνεται:
• στο Παράρτημα I της Κοινοτικής Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ «περί της διατήρησης των άγριων πτηνών»,
• του Παραρτήματος ΙΙ (είδη πανίδας υπό αυστηρή προστασία) της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης
• στο Παράρτημα ΙΙ της Διεθνούς Σύμβασης της Βόννης
• στο Παράρτημα ΙΙ της Διεθνούς Σύμβασης CITES
• στη Κόκκινη Λίστα για την Προστασία της Φύσης (IUCN 2003) που κατατάσσεται ως «σχεδόν απειλούμενο» (near threatened)
• στην Ευρωπαϊκή λίστα των ειδών κατατάσσεται ως σπάνιο (SPEC1) (BirdLife International 2004
• στη Κόκκινη λίστα της Ελλάδας ως κινδυνεύον Karandinos and Legakis 1992.
Απαντάται στις παρακάτω Natura 2000 της Θράκης:
1) σε 4 περιοχές SPA (GR1130011, GR1110010, GR1110002, GR111009)
2) σε 3 περιοχές SCI (GR1130006, GR1110003, GR1110005)
Στη Θράκη μέχρι την δεκαετία του 1970 έχει καταγραφεί η χρήση των φτερών για πέννες σε παραδοσιακά έγχορδα όργανα και τα αυγά ως διακοσμητικά βαμμένα αυγά για το Πάσχα, αλλά είναι άγνωστη η ένταση της χρήσης, ιδιαίτερα των αυγών.
BirdLife International 2006. Species factsheet: Aegypius monachus. Downloaded from http://www.birdlife.org on 11/10/2006
Cameron, C. 1998. Downloaded from http://www.birdtours.co.uk/tripreports/Greece/nwgreece/index.htm
Goutner V., Skartsi Th., Sakellarides Th., Konstantinou I., Albanis Tr., Vasilakis D., Elorriaga J. (in publ.). Polychlorinated Biphenyl and Organochlorine Pesticide Residues in Blood of Cinereous Vultures (Aegypius Monachus) and Griffon Vultures (Gyps Fulvus) Sampled in National Park of Dadia-Lefkimi-Soufli Forest, Northeastern Greece.
Jennings, J. 2002. Downloaded from http://www.birdtours.co.uk/tripreports/Greece/mainland3/greece-sept02.htm
HOS (Hellenic Ornithological Society), Evaluation Committee of Ornithological Observations 2006. Annual Report 2005. Downloaded from: http://rarities.ornithologiki.gr/gr/eaop/annual_reports.htm
HOS (Hellenic Ornithological Society), Evaluation Committee of Ornithological Observations 2007. Annual Report 2006. Downloaded from: http://rarities.ornithologiki.gr/gr/eaop/annual_reports.htm
Iankov, P., Hristov, H. and Barov, B. 2007. Studen Kladenets. In: Kostadinova, I. and Gramatikov, M. (eds). 2007. Important Bird Areas in Bulgaria and Natura 2000. Bulgarian Society for the Protection of Birds, Conservation Series, Book 11. BSPB, Sofia, pp. 160-163.
Ποϊραζίδης, Κ., Θ. Σκαρτσή & Δ. Βασιλάκης. 2006. Σχέδιο Συστηματικής Παρακολούθησης της Προστατευόμενης Περιοχής του Δάσους Δαδιάς - Λευκίμης – Σουφλίου, Σύνοψη και Αξιολόγηση αποτελεσμάτων περιόδου 2000-2005, WWF Ελλάς, Αθήνα. 137 σελ.
Σκαρτσή Θ. & Κ. Ποϊραζίδης. 2002. Διαχειριστικό Σχέδιο για το Μαυρόγυπα στην Προστατευόμενη Περιοχή του Δάσους Δαδιάς - Λευκίμης - Σουφλίου. WWF Ελλάς, Αθήνα, 72 σελ.
Skartsi, Th., Elorriaga, J. and Vasilakis, D. 2008. Population size, breeding rates and conservation status of Eurasian Black Vulture in the Dadia National Park, Thrace, NE Greece. Journal of Natural History. Vol. 42. p 345–353.
Vasilakis, P.D., Poirazidis, S.K. and Elorriaga, N.J. 2008. Range use of a Eurasian Black Vulture (Aegypius monachus) population in the Dadia National Park and the adjacent areas, Thrace, NE Greece. Journal of Natural History. Vol. 42. p. 355–373
1. Δάση
1.4. Εύκρατα Δάση
1.4.2 Φυλλοβόλα Πλατύφυλλα
1.4.2.1. Ξηρόφιλλα φυλλοβόλα (Quercion confertae) = 1
1.4.2.2. Ostryo-Carpinion = 2
2. Θαμνώνες
2.2. Αείφυλλα – Πλατύφυλλα = 2
Διευκρινήσεις:
1) Κατανοώ ότι για το 4.3. αναφερόμαστε σε διαδρόμους επικοινωνίας των Μαυρόγυπων του ΕΠ Δαδιάς προς τους χώρους τροφοληψίας στη Θράκη. Οι διάδρομοι υφίστανται εφόσον δεν έχουν αλλάξει δραματικά τα ενδιαιτήματα τα τελευταία 25 χρόνια, όμως η μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση των αιολικών πάρκων θα επηρεάσει αυτές τις μετακινήσεις και έτσι απαιτείται την επόμενη 5ετία η διασφάλιση διαδρόμων επικοινωνίας.
2) Δεν συμπληρώνω τα 4.4.1 και 4.4.4, διότι θεωρώ ότι η περιοχή έχει αρκετές θεσμοθετημένες προστατευόμενες περιοχές (Εθνικά Πάρκα, SPA, SCI). Το σημαντικό είναι η εφαρμογή της προστασίας των υφιστάμενων παρά η αέναη προσπάθεια οριοθέτησης νέων ΠΠ, δραστηριότητα που απορροφά όλους τους πόρους που θα έπρεπε να αναλώνονται για την εφαρμογή της προστασίας στις υφιστάμενες ΠΠ.