ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ
Physeter catodon Linnaeus (1758)
Το είδος απαντάται σε όλη Μεσόγειο Θάλασσα (Reeves and Notarbartolo di Sciara, 2006).
Στην Ελλάδα συναντάται κατά μήκος της Ελληνικής Τάφρου (από τα δυτικά των Ιονίων Νήσων και της Πελοποννήσου έως τα νότια της Κρήτης και τα νοτιοανατολικά της Ρόδου), στο Μυρτώο Πέλαγος και σε περιοχές του Αιγαίου Πελάγους όπου υπάρχει απότομη κατωφέρεια και μεγάλα βάθη – ειδικά στην περιοχή μεταξύ Βορείων Σποράδων και Χαλκιδικής (Frantzis et al., 2003).
Αλιευτικά πεδία ΦΑΟ: Κεντρική Μεσόγειος (Υποπεριοχή 37.2) - Ιόνιο (37.2.2) και Ανατολική Μεσόγειος (Υποπεριοχή 37.3) - Αιγαίο (37.3.1)
1. Αν και δεν υπάρχει εκτίμηση αφθονίας για τον Μεσογειακό υποπληθυσμό φυσητήρων (αναφέρεται ως υποπληθυσμός γιατί είναι γενετικά διαφοροποιημένος από αυτόν του υπόλοιπου πλανήτη), χρησιμοποιώντας στοιχεία από περιορισμένες περιοχές όπως η Ελληνική Τάφρος, μπορεί να υπολογιστεί ότι το 45% του των φυσητήρων της Μεσογείου είναι ενήλικες. Σε άλλα μέρη του κόσμου αυτό το ποσοστό μπορεί να φθάσει το 85%. Με βάση αυτά τα στοιχεία, ο Μεσογειακός υποπληθυσμός φυσητήρων εμπεριέχει λιγότερα από 2,500 ώριμα άτομα (Reeves and Notarbartolo di Sciara, 2006). Ειδικότερα για την πληθυσμιακή ομάδα που ζει ή επισκέπτεται τα νερά της Ελληνικής Τάφρου γνωρίζουμε ότι είναι λιγότερα από 200 άτομα όλων των ηλικιών, ενώ για το σύνολο των ελληνικών θαλασσών η εκτίμηση είναι 180 έως 280 άτομα όλων των ηλικιών. Ο αριθμός αυτός πιθανόν να εκπροσωπεί και το μεγαλύτερο μέρος των φυσητήρων που ζουν σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο (ΕΙΟΝΕΤ).
2. Υπάρχει μία συνεχής μείωση των ώριμων φυστήρων τα τελευταία 50 χρόνια στη Μεσόγειο, η οποία μάλλον οφείλεται στο συνδυασμό των απειλών που αντιμετωπίζουν και της όχλησης στην οποία υπόκεινται. Οι απειλές που αντιμετωπίζουν οι φυσητήρες στη Μεσόγειο περιλαμβάνουν την παγίδευση τους σε αλιευτικά εργαλεία (ειδικά σε αφρόδιχτα) και την σύγκρουση με σκάφη. Επίσης, κατά πάσα πιθανότητα, η όχληση που προκαλεί η έντονη θαλάσσια κυκλοφορία στη Μεσόγειο επιδρά αρνητικά στο είδος. Υπάρχουν υποψίες ότι ο συνδυασμός των παραπάνω έχει ως αποτέλεσμα μία αγνώστου μεγέθους μείωση του υπο-πληθυσμού τα τελευταία 50 χρόνια.
3. Τα γενετικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι τα άτομα του μεσογειακού υποπληθυσμού δεν διαφοροποιούνται γενετικά μεταξύ τους και άρα μετακινούνται σε ολόκληρη τη Μεσόγειο αποτελώντας έναν ενιαίο υποπληθυσμό, γεγονός που τον καθιστά ακόμη πιό τρωτό. (Reeves and Notarbartolo di Sciara, 2006).
------------
Η Ελληνική Τάφρος είναι η σημαντικότερη περιοχή για τους φυσητήρες στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο με βάση την υπάρχουσα γνώση (Frantzis et al. 2003) και για αυτό το λόγο έχει ενταχθεί στην λίστα των 18 περιοχών της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας της συνθήκης του ACCOBAMS που πρέπει άμεσα να αποκτήσουν καθεστώς θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (MPA) (Aguilar et al., 2005).
Ο Ελληνικός πληθυσμός ανήκει στον Μεσογειακό υπο-πληθυσμό φυσητήρων και είναι άγνωστο εάν είναι περισσότερο ή λιγότερο απομονωμένος από τον υπο-πληθυσμό της Δυτικής Μεσογείου και υπολογίζεται σε 180 – 280 άτομα όλων των ηλικιών. Πολλές από τις κοινωνικές ομάδες που παρατηρούνται καταμήκος της Ελληνικής Τάφρου συναντώνται σε σταθερή βάση σε αυτήν την περιοχή τα τελευταία 10 χρόνια και μπορεί βάσιμα να θεωρηθεί ότι τουλάχιστον τα θηλυκά άτομα περνούν όλητους τη ζωή είτε στα ελληνικά νερά, είτε σε μία ευρύτερη περιοχή γύρω από αυτά στην Ανατολική Μεσόγειο (ΕΙΟΝΕΤ).
7.1. Ανοιχτή θάλασσα. Το προτιμώμενο ενδιαίτημα των φυσητήρων αποτελείται κυρίως από θαλάσσιες περιοχές της ηπειρωτικής κατωφέρειας όπου απαντώνται μεσοπελαγικά κεφαλόποδα, η κύρια μορφή τροφής τους.
Προκειμένου να τραφούν με καλαμάρια, οι φυσητήρες καταδύονται σε βάθος 500 – 1,000 μ. για 25 - 60 λεπτά και 20-24 λεπτά οι αρσενικοί και οι θηλυκοί αντίστοιχα, αν και οι βαθύτερες καταγεγραμμένες καταδύσεις πλησιάζουν τα 2,000 μ. και τις 2 ώρες (Frantzis and Alexiadou, 2003).
Αν και γενικά στον υπόλοιπο πλανήτη τα ενήλικα (συνήθως μοναχικά) αρσενικά διαβιούν σε διαφορετικές περιοχές από τις κοινωνικές ομάδες (ενήλικα θηλυκά και νεαρά άτομα), στον Ελληνικό χώρο απαντώνται στην ίδια ευρύτερη περιοχή ταυτόγχρονα. Στην Ελλάδα οι κοινωνικές ομάδες συνήθως αποτελούνται από ενήλικα θηλυκά και 4 έως 12 νεαρά άτομα (Frantzis et al., 2003).
Οι φυσητήρες ζουν για 70 χρόνια (ίσως και περισότερο). Παρουσιάζουν έντονο φυλετικό διμορφισμό, τα αρσενικά φθάνουν τα 18,3 μ. και 57,1 τόνους, ενώ τα θηλυκά τα 12,5 μ. και τους 24 τόνους. Αντίστοιχα, η σωματική αναπαραγωγική ωριμότητα για τα αρσενικά είναι τα 18 - 21 χρόνια και 11 - 12 μ. μήκος (αν και αρχίζουν να αναπαράγονται στα 30 χρόνια ηλικίας), ενώ για τα θηλυκά είναι 7 - 13 χρόνια και 8 - 9 μ. μήκος.
Η περίοδος κύησης των φυσητήρων διαρκεί 14 – 16 μήνες (Frantzis and Alexiadou, 2003).
- Παρεμπίπτουσα αλιεία, κυρίως από πελαγικά αφρόδιχτα για ξιφίες, τα οποία είναι πλέον παράνομα στη Μεσόγειο.
- Θνησιμότητα από συγκρούσεις με σκάφη
- Ηχορύπανση από θαλάσσια κυκλοφορία, παράνομη αλιεία με δυναμίτη, στρατιωτικές ασκήσεις και γεωλογική έρευνα (Reeves and Notarbartolo di Sciara, 2006)
- Κατάποση πλαστικών σακουλών (Frantzis et al. unpublished data)
Οδηγία των Οικότοπων 92/43/ΕΟΚ (Annex IV), Σύμβαση Βέρνης (Appendix IΙ), Βόννης (Appendix I), CITES (Appendix I), Βαρκελώνη (Annex II), Moratorium Διεθνούς Φαλαινοθηρικής Επιτροπής και Συνθήκη ACCOBAMS.
-----
• Aguilar A., Bearzi G., Birkun A.Jr, Canadas A., Donovan G., Frantzis A., Notarbartolo di Sciara G., Reeves R.R. 2005. Proposal for a block Red List assessment of cetaceans in the ACCOBAMS Area. 3rd Meeting of the ACCOBAMS Scientific Committee. Cairo, Egypt, 15-17 May, 2005. 3pp.
• ΕΙΟΝΕΤ
• Frantzis Α., Alexiadou P. Cetaceans of the Greek Seas. HCMR Monographs on Marine Sciences. Athens, 2003.
• Frantzis A., Alexiadou P., Paximadis G., Politi E. Gannier A., Corsini-Foka M. 2003. Current knowledge on the cetacean fauna of the Greek Seas. J. Cetacean Res. Manage. 5(3):219-232.
• Reeves R., Notarbartolo di Sciara G. (compilers and editors). 2006. The status and distribution of cetaceans in the Black Sea and Mediterranean Sea. IUCN Centre for Mediterranean Cooperation, Malaga, Spain. 137 pp.
7. Θαλάσσια
7.1. Ανοιχτά