Sitta krueperi

Taxonomic name: 
Kείμενο Κόκκινου Βιβλίου: 

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ

Κατηγορία κινδύνου: 
1α. Επιστημονικό όνομα: 
Sitta krueperi Pelzeln, 1863
1β. Συνώνυμα: 

-----------

1γ. Ελληνικό κοινό όνομα: 
Τουρκοτσοπανάκος
1δ. Αγγλικό κοινό όνομα: 
Krüper’s Nuthatch
2α. Τάξη: 
Passeriformes
2β. Οικογένεια: 
Sittidae
3i. Εξάπλωση: 

Ο Τουρκοτσοπανάκος είναι είδος με περιορισμένη παγκόσμια γεωγραφική εξάπλωση στη Μικρά Ασία και τον Καύκασο, με απομονωμένο πληθυσμό στη Λέσβο (Cramp & Perrins 1993, BirdLife International 2008). Στην Ελλάδα δεν παρατηρείται πουθενά αλλού εκτός της Λέσβου, όπου επίσης περιορίζεται σε σχετικά μικρό τμήμα του νησιού (Handrinos & Akriotis 1997, Κακαλής 2008).

3ii. Χάρτης εξάπλωσης: 
3α. Κατηγορία κινδύνου: 
Κινδυνεύοντα (EN)
3β. Κριτήρια: 
B1ac(i,ii,iv)+B2ac(i,ii,iv)
4. Αιτιολόγηση της αξιολόγησης: 

Η περιοχή εξάπλωσης υπολογίζεται σε λιγότερο από 200 km2 και η παρουσία του είδους συνίσταται μεν σε δύο υποπληθυσμούς, οι οποίοι όμως δεν διαχωρίζονται όμως σαφώς (ελάχιστη απόσταση 1,5 km μεταξύ τους) και επί της ουσίας συμπεριφέρονται ως ένας μοναδικός υποπληθυσμός (Κακαλής 2008). Iστορικά η έκταση του ενδιαιτήματός του έχει παρουσιάσει ακραίες διακυμάνσεις, οι οποίες θα συνεχιστούν και στο μέλλον και οι οποίες επιπροσθέτως συνεπάγονται ακραίες διακυμάνσεις του αριθμού ώριμων ατόμων.

Επιπλέον, ο πληθυσμός απαντάται σε μια σχετικά συνεχή περιοχή πευκοδάσους στο κεντρικό τμήμα του νησιού (Κακαλής 2008), η οποία εύκολα μπορεί να απαληφθεί μέσα σε λίγες ώρες από μια εκτεταμένη δασική πυρκαγιά. Παράλληλα το είδος δείχνει να διαθέτει πολύ περιορισμένες δυνατότητες διασποράς καθώς απουσιάζει από τμήματα κατάλληλου ενδιαιτήματος σε άλλες περιοχές του νησιού, ακόμη και σε μικρή απόσταση από το συνεχές πευκοδάσος (Κακαλής 2008), γεγονός που σημαίνει ότι σε περίπτωση πυρκαγιάς στο πευκοδάσος που στηρίζει τώρα ολόκληρο τον πληθυσμό, ίσως να σταθεί αδύνατο να εποικίσει εναπομείναντα κατατμήματα πευκοδάσους και/ή να επαναποικίσει από αυτά το κεντρικό πευκοδάσος, αν και όταν μετά από δεκαετίες αποκατασταθεί και εφόσον μικρός πληθυσμός καταφέρει να εγκατασταθεί και να επιβιώσει στα κατατμήματα ως τότε. Ακόμη και σ’ αυτή την περίπτωση, ο κίνδυνος απώλειας γενετικής ποικιλότητας σε ένα πολύ μικρό πληθυσμό, απομονωμένο για πολλά χρόνια ή δεκαετίες, είναι πάρα πολύ υψηλός.

Τέλος, η εισροή νέων ατόμων από τους γειτονικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας είναι εξαιρετικά απίθανο να συμβαίνει. Κατά συνέπεια, βάσει των οδηγιών εφαρμογής των κριτηρίων σε τοπική κλίμακα (IUCN 2003), δεν υποβαθμίζεται στην αμέσως χαμηλότερη κατηγορία κινδύνου (Τρωτό) στο δεύτερο στάδιο της επεξεργασίας.

5. Λόγοι αλλαγής από προηγούμενη αξιολόγηση: 
6. Πληθυσμιακές τάσεις: 
7. Ημερομηνία αξιολόγησης: 
31/8/2008
8α. Αξιολογητές: 
Ελευθέριος Κακαλής & Τριαντάφυλλος Ακριώτης (συντάκτες).
8β. Ελεγκτές: 
Γ. Χανδρινός
9. Αιτιολόγηση - 9α. Ταξινόμηση: 

Καθώς ο πληθυσμός της Λέσβου φαίνεται αν είναι απομονωμένος εδώ και περίπου 10.000 χρόνια, χωρίς (τουλάχιστον αξιόλογη) ανταλλαγή γενετικού υλικού με το γειτονικό πληθυσμό της Μικράς Ασίας, είναι πιθανό να διαφέρει γενετικά από τον κυρίως πληθυσμό της Μικράς Ασίας - Καυκάσου.

9β. Γεωγραφική εξάπλωση: 

Η περιοχή κατοικίας υπολογίζεται σε 105 km2 και η περιοχή εξάπλωσης σε 176km2 (Κακαλής 2008).

9γ. Πληθυσμός: 

Ο πληθυσμός εκτιμάται σε 550-680 ζευγάρια και συνίσταται σε δυο υποπληθυσμούς. Ο μεγαλύτερος υποπληθυσμός υπολογίζεται σε 540 – 660 ζευγάρια και βρίσκεται στο ενιαίο πευκοδάσος της κεντρικής Λέσβου ενώ ένας μικρότερος υποπληθυσμός της τάξεως των 10 – 20 ζευγαριών σε κατάτμημα πευκοδάσους που γειτνιάζει με το προηγούμενο. Οι δύο υποπληθυσμοί εκτιμάται ότι επικοινωνούν μεταξύ τους (συχνή ανταλλαγή ατόμων) καθώς η ελάχιστη απόσταση μεταξύ τους δεν ξεπερνά το 1,5 km. Μικρό ποσοστό (< 5%) των αρσενικών δείχνει να είναι χωρίς θηλυκό, το οποίο υποδηλώνει ότι δεν υπάρχει σημαντικό μη-αναπαραγωγικό πλεόνασμα στον πληθυσμό. Το είδος δεν μεταναστεύει και δείχνει μικρή ικανότητα διασποράς (Κακαλής 2008).

9δi. Ενδιαίτημα και οικολογία (κείμενο): 

Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους βρίσκεται αποκλειστικά σε ώριμα πευκοδάση (Pinus brutia) (1.1.1. Θερμόβια Κωνοφόρα) με νεκρούς ιστάμενους κορμούς. Η στενή σύνδεση του είδους με τα πευκοδάση τραχείας πεύκης οφείλεται στη δίαιτά του, η οποία περιλαμβάνει σπέρματα πεύκων, ιδιαίτερα κατά τη  χειμερινή περίοδο. Η φωλιά εξορύσσεται συνήθως σε σάπιο ξύλο, σε νεκρούς ιστάμενους κορμούς ή σπανιότερα σε νεκρά κλαδιά.

Εκτιμάται ότι περίπου το 60% του συνολικού πευκοδάσους της Λέσβου (το 2008) είναι βέλτιστο ενδιαίτημα για το είδος ενώ το υπόλοιπο είναι ακατάλληλο για αναπαραγωγή. Το ακατάλληλο για αναπαραγωγή πευκοδάσος συνίσταται κυρίως σε εκτάσεις με νεαρά δέντρα όπου το δάσος βρίσκεται στη φάση αναγέννησης μετά από παλαιότερες πυρκαγιές. Σ’ αυτό τον τύπο δάσους έχει δειχθεί ότι η παρουσία έστω ενός νεκρού ιστάμενου κορμού μπορεί να καταστήσει το τμήμα αυτό κατάλληλο για αναπαραγωγή (Γρυμπηλάκου 2005, Κακαλής 2003).

9εi. Απειλές (κείμενο): 

Πολύ σοβαρή απειλή συνιστά ο κίνδυνος δασικών πυρκαγιών, οι οποίες δυνητικά μπορούν να καταστρέψουν μεγάλο μέρος ή ακόμη και όλο το κατάλληλο ενδιαίτημα και να οδηγήσουν το είδος σε εξαφάνιση. Άλλη πιθανή απειλή, η οποία όμως προς το παρόν δεν φαίνεται να είναι σημαντική, είναι η διαχείριση του πευκοδάσους με τρόπο που να μειώνει τη διαθεσιμότητα νεκρών ιστάμενων κορμών και ώριμων συστάδων.

9στ. Kαθεστώς προστασίας: 

Περιλαμβάνεται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409 και στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης. Λιγότερο από το 50% του πληθυσμού περιλαμβάνεται στην περιοχή «Κόλπος Γέρας, Έλος Ντίπι, Όρος Όλυμπος» (GR41100005) του Δικτύου Natura 2000. Το 95 % του πληθυσμού περιλαμβάνεται στην περιοχή χαρακτηρισμένη ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR139: Όρος Όλυμπος, Λέσβος».

9ζ. Χρήση: 

Δεν χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο.

Τάσεις στη συλλογή/συγκομιδή από το φυσικό τους περιβάλλον σε σχέση με το συνολικό πληθυσμό τα τελευταία 5 χρόνια = Σταθερότητα.

Τάση στο ποσό συλλογής/συγκομιδής που προκαλείται λόγω εξημέρωσης και καλλιέργειας τα τελευταία 5 χρόνια = Σταθερότητα.

10. Βιβλιογραφία: 

• BirdLife International (2008) Species factsheet: Sitta krueperi. Downloaded from http://www.birdlife.org on 9/8/2008.

• Cramp, S. & Perrins, C.M. (1993) Handbook of the birds of Europe, the Middle East and Africa. The birds of the western Palearctic vol VII: flycatchers to shrikes. Oxford: Oxford University Press.

• Handrinos, G. & Akriotis, T. (1997) The birds of Greece. A & C Black, London.

• Ακριώτης, Τ. (2008) Αδημοσίευτα δεδομένα 1992-2008.

• Γρυμπηλάκου, Λ. (2005) Ανάπτυξη συστήματος γεωγραφικών πληροφοριών για την επιλογή ενδιαιτήματος ορνιθοπανίδας : Πιλοτική εφαρμογή στον Τουρκοτσοπανάκο (Sitta krueperi) στη Λέσβο. Μεταπτυχιακή εργασία. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Γεωγραφία και Σχεδιασμός στην Ευρώπη και Μεσόγειο», Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

• Κακαλής, Ε. (2003) Κατανομή, πληθυσμιακή πυκνότητα και επιλογή ενδιαιτήματος του Τουρκοτσοπανάκου (Sitta krueperi) στη Λέσβο. Μεταπτυχιακή εργασία. Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Περιβαλλοντική Πολιτική και Διαχείριση», Τμήμα Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

• Κακαλής, Ε. (2008) Αδημοσίευτα δεδομένα 1996-2008.

A. Ενδιαίτημα (Βαθμολογία: 1 = κύριο ενδιαίτημα, 2 = δευτερογενές ενδιαίτημα, 9 = πιθανά κατάλληλο ενδιαίτημα): 

1. Δάση

1.1. Εύκρατα Δάση

1.1.1. Θερμόβια Κωνοφόρα (χαλέπιος, τραχεία, κυπαρίσσια, άρκευθοι κλπ) = 1

Mon, 2019-04-01 17:32 -- Anna
Scratchpads developed and conceived by (alphabetical): Ed Baker, Katherine Bouton Alice Heaton Dimitris Koureas, Laurence Livermore, Dave Roberts, Simon Rycroft, Ben Scott, Vince Smith